Βασίλης Ψαριανός
Πριν από μερικά χρόνια, ψάχνοντας- για προσωπικούς λόγους- τα υπάρχοντα εν Ελλάδι ιαματικά λουτρά, ανακάλυψα τον τεράστιο πλούτο των 750 ιαματικών πηγών που διαθέτει η Ελλάδα από τις οποίες οι 200 είναι αξιοποιημένες και επισκέψιμες∙ και ότι μερικές από τις 200 έχουν αναπτυχθεί σε λουτροπόλεις- τουριστικά Κέντρα με πεντάστερα ξενοδοχεία και ένα πλήθος μικρότερων τουριστικών καταλυμάτων που φιλοξενούν κατ΄ έτος χιλιάδες επισκεπτών, όπως είναι η λουτρόπολη της Αιδηψού, στην Εύβοια (η οποία, αρχαιόθεν, ήταν γνωστή για τις θεραπευτικές ιδιότητες των θερμών υδάτων της, ειδικότερα, για τις γυναικολογικές παθήσεις, όπως δείχνει και το πανάρχαιο όνομά της από το αιδοίον+ψαύω), η λουτρόπολη των Θερμοπυλών-Καμένων Βούρλων, στην, επίσης, αρχαία περιοχή των Θερμο- πυλών, τα λουτρά Πόζαρ στην Αριδαία της Μακεδονίας, του Σμοκόβου στην περιοχή Καρδίτσας, στη Θεσσαλία, της Υπάτης στην Φθιώτιδα (γνωστή ιαματική πηγή από τον 4ο αι. π.Χ.) και η από παλιά κοσμοπολίτικη λουτρόπολη, το γνωστό Λουτράκι στην Κορινθία. Η καλή φήμη και η μεγάλη επισκεψιμότητα που έχουν αποκτήσει τα παραπάνω κέντρα λουτροθεραπείας δεν οφείλεται τόσο στις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών υδάτων τους – οι οποίες ιδιότητες ευρίσκονται στις περισσότερες θερμοπηγές στην Ελλάδα -αλλά κυρίως στην καλή οργάνωση και λειτουργία τους, η οποία έχει εξασφαλιστεί με σοβαρές επενδύσεις των Δήμων ή ιδιωτών επιχειρηματιών και με την υποστήριξη και καλή συνεργασία με την τοπική κοινωνία και ευρύτερα με παραγωγικούς και επαγγελματικούς φορείς που έχουν αμοιβαίο όφελος, στον τομέα που δραστηριοποιείται ο καθένας, από την προσέλκυση επισκεπτών στην περιοχή τους.
Έτσι πολλά από τα παραπάνω ανεπτυγμένα και γνωστά Κέντρα Λουτροθεραπείας έχουν σε συνεργασία με τα τοπικά ΚΤΕΛ εξασφαλίσει την τακτική συγκοινωνιακή σύνδεσή τους και διαθέτουν πολλά τουριστικά καταλύματα, δημοτικά ή ιδιωτικά σε προσιτές τιμές (π.χ. Λουτρά Σμοκόβου), ενώ κάποια ξενοδοχειακά συγκροτήματα που έχουν δική τους θερμοπηγή ή παροχή ιαματικού νερού διαθέτουν ΣΠΑ και εξειδικευμένες υπηρεσίες για την θεραπεία διαφόρων παθήσεων, για την ευεξία του οργανισμού και την περιποίηση του σώματος, συνεχή ιατρική προστασία και φροντίδα από εσωτερικό γιατρό, καθώς και πολλές άλλες ευκολίες (Facilities), μέχρι και δωρεάν μεταφορά των πελατών τους από το…αεροδρόμιο (π.χ. Αιδηψός «Θέρμαι Σύλλα).
Προικισμένο από την φύση και το νησί της Λέσβου με γεωθερμικά πεδία υψηλής ενθαλπίας, συνολικά 33 σε όλη την έκτασή της και πολλές θερμοπηγές με εξαιρετικές ιαματικές ιδιότητες, γνωστές από τα αρχαία χρόνια.
Πέντε από τις θερμοπηγές της Λέσβου είναι επισκέψιμες και λειτουργούν ως κέντρα λουτροθεραπείας: η λουτρόπολη της Θερμής του Δήμου Μυτιλήνης, τα Θέρμα του Κόλπου Γέρας, της Εφταλούς στον Μόλυβο, της Κρυφτής και του Πολιχνίτου.
Τα «Θέρμα» Πολιχνίτου, όπως δείχνει και η ονομασία τους, με την αιολική «βαρυτονία» {ο τόνος των λέξεων από την λήγουσα στην παραλήγουσα: θέος, πόταμος και «θέρμα» αντί θερμά (ύδατα)}, πρέπει να ήταν γνωστά για τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών υδάτων τους, από τα πανάρχαια χρόνια, όπως και τα Θέρμα της «Θερμίας Αρτέμιδος» της Θερμής του ΔήμουΜυτιλήνης (όπου και ο πανάρχαιος οικισμός, σύγχρονος με την Τροία, από το 3.200 π.Χ.). Οι θερμοπηγές Πολιχνίτου,16 συνολικά με θερμοκρασία από 67- 92ο , γνωστές από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, πιθανώς, χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους της περιοχής, όπως ήταν στην φυσική τους κατάσταση για την θεραπεία κάποιων παθήσεων. Οι πρώτοι ξένοι, περιηγητές, που επισκέφθηκαντις θερμοπηγές Πολιχνίτου ήταν η Αγγλίδα Mary Walker, το 1886, η οποία παρατηρεί ότι οι χωρικοί μαγείρευαν «βάζοντας την χύτρα στον ατμό των θερμοπηγών που είχε θερμοκρασία 100οC.» και ο Γάλλος Γεωλόγος De Launay, το 1887, ο οποίος έγραψε:«Στο γκρίζο φως του δειλινού βλέπουμε μεγάλες άσπρες στήλες από ατμούς , που σημαδεύουν τις θέσεις των θερμών πηγών που είναι πολλές και πολύ θερμές».
Οι πρώτες εγκαταστάσεις για την αξιοποίηση και την οργανωμένη λειτουργία των ιαματικών πηγών έγινε, όπως γράφεται (ΠΑΝΟΡΑΜΑ Πολιχνίτου), το 1892, από τον ιδιώτη γιατρό, Χριστιανό, ο οποίος έχτισε, την περίοδο ακόμα της Τουρκοκρατίας, το «Υδροθεραπευτήριον Χριστιανού», που διέθετε 2 δεξαμενές λουτροθεραπείας, λασπόλουτρο, ξενώνες για την διαμονή των λουομένων και καφενείο στην κορυφή του λόφου. Αυτά την περίοδο της Τουρκοκρατίας!
Μετά την απελευθέρωση της Λέσβου, το 1912,οι θερμοπηγές περιήλθαν στην εξουσία του Δήμου Πολιχνίτου, κατά την οποίαν γινόταν δωρεάν η χρήση των ιαματικών πηγών από τους κατοίκους της περιοχής Βρίσας- Πολιχνίτου, οι οποίοι επισκέπτονταν τα «Θέρμα», μεταφερόμενοι με τα μέσα εκείνης της εποχής, τα γαϊδούρια, και εφοδιασμένοι για το προσφάι τους με μερικά αυγά σε ένα καλαθάκι, που τα έβραζαν βουτώντας τα για μερικά λεπτά στο καυτό νερό της θερμοπηγής. Εκεί, κατά την παράδοση, λέγεται ότι έκαναν το λουτρό τους, την παραμονή του γάμου τους, η νύφη και ο γαμπρός!
Απ΄ ό,τι θυμάμαι τα ιαματικά νερά στα «Θέρμα» επισκεπτόταν, κάθε Σεπτέμβριο, την δεκαετία του 50 και η γιαγιά μου η Αναστασία, η οποία διπλομανδηλωμένη και καβάλα στον γάιδαρό μας έκανε- επί δεκαπέντε μέρες- τον δρόμο Βρίσα- Θέρμα Πολιχνίτου!
Και, το 1953, κατασκευάστηκε μια ακόμα δεξαμενή για τις γυναίκες.
Τις θερμοπηγές Πολιχνίτου επισκέφτηκε, όπως άκουσα, πρέπει να ήταν στις αρχές του ΄50,ο διάσημος βιολόγος που ανακάλυψε την πενικιλίνη, το 1928, Αλεξάντερ Φλέμιγκ (Νόμπελ 1945), ο οποίος εκθείασε τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών υδάτων και έκτοτε άρχισε να συζητείται, ευρέως, η περαιτέρω αξιοποίηση των θερμοπηγών του Πολιχνίτου.
Το 1999 ο Βρισαγώτης στην καταγωγή ιατρός νευρολόγος Δημ. Κλάδος, επί πολλά χρόνια εγκατεστημένος και εργαζόμενος ως γιατρός στην Γερμανία, ήλθε στην Ελλάδα με μια ομάδα Γερμανών επιστημόνων και επισκέφθηκε τον τότε Δήμαρχο Πολιχνίτου Στρατή Γιαννέλλη, στον οποίον υπέβαλε και εκ μέρους της ομάδας των Γερμανών πρόταση για την αξιοποίηση των Θερμοπηγών με την ίδρυση ενός σύγχρονου Υδροθεραπευτηρίου. Τελικά, και αυτή η πρωτοβουλία δεν τελεσφόρησε, διότι προσέκρουσε- εκτός των άλλων επιφυλάξεων της Δημοτικής Αρχής- και στην απουσία βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων του Πολιχνίτου.
Την δεκαετία του ΄80 συστάθηκε και μια εταιρεία για την χρησιμοποίηση της θερμικής ενέργειας στην θέρμανση θερμοκηπίων, με μάλλον απογοητευτικά αποτελέσματα. Και, στην πρώτη δεκαετία του 2000, συζητήθηκε κάποιο πιλοτικό πρόγραμμα για την θέρμανση των δημοσίων κτηρίων του Πολιχνίτου, που έμεινε και αυτό «μετέωρο βήμα».
Μια σημαντική εξέλιξη για την αναβάθμιση της λειτουργίας των ιαματικών θερμοπηγών του Δήμου Πολιχνίτου σημειώθηκε, την πρώτη δεκαετία του 2000,μετά από κάποιες ουσιαστικές παρεμβάσεις από την Δημοτική Αρχή Πολιχνίτου για την βελτίωση των εγκαταστάσεων λουτροθεραπείας των επισκεπτών, και υπό την εμνευσμένη Διεύθυνση του Αντώνη Τσελεπιδάκη, ο οποίος ( αρχής γενομένης από το 2004 και κατά την διάρκεια της περιόδου που είχε την διαχείριση) με την φιλότιμη προσπάθειά και την προσωπική του εργασία για τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων και της λειτουργίας τους επέτυχε, ώστε οι ιαματικές πηγές Πολιχνίτου να λειτουργήσουν ως ένα μικρό αλλά σύγχρονο Θερμαλιστικό Κέντρο. Και έκτοτε, παραμένω απορών μη γνωρίζοντας το πώς και το γιατί έφυγε ο ρέκτης Διαχειριστής Αντώνης Τσελεπιδάκης, με αποτέλεσμα τα ΘΕΡΜΑ Πολιχνίτου, από το 2018, να επανέλθουν και πάλι στην παλιά και θλιβερή κατάσταση της εγκατάλειψης και της ερήμωσής τους!
Μετά από 130, περίπου, χρόνια από την πρώτη εγκατάσταση λουτροθεραπείας, του γνωστού ως «Υδροθεραπευτήριον Χριστιανού» και μετά από την«Άνοιξη» Τσελεπιδάκη, ο Δήμος Δυτικής Λέσβου αναλαμβάνει το 2022 την πρωτοβουλία για την αξιοποίηση της εγκαταλειμμένης πολύτιμης φυσικής κληρονομιάς των ιαματικών πηγών Πολιχνίτου προκηρύσσοντας Δημόσιο Διαγωνισμό για την, παραχώρηση της χρήσης (με την καταβολή ετήσιου ενοικίου) των Θερμοπηγών Πολιχνίτου σε ιδιώτη επενδυτή, με την υποχρέωση τον εκσυγχρονισμό (ανακαίνιση) των εγκαταστάσεων και της λειτουργίας των θερμοπηγών. Και, τελικά, την ευθύνη της λειτουργίας των θερμοπηγών Πολιχνίτου αναλαμβάνει ο πλειοδοτήσας Βρισαγώτης ( εκ πατρός) επιχειρηματίας,Θεόδωρος Γεωργίου Κούσκος∙ και υπό την νέα Διεύθυνσή που φιλοδοξεί να προσελκύσει στα ιαματικά λουτρά επισκέπτες, όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, τα ιστορικά «Θέρμα» Πολιχνίτου, από τις 17 Αυγούστου 2023, αυτοσυστήνονται, διεθνώς, με την επωνυμία Hippocrates Thermal Spa Lesvos.
(Η συνέχεια στο επόμενο άρθρο).