Τάσος Μακρής
Εύτην η πάστρα σι βαστά.
Η δεικτική αντωνυμία αυτός, αυτή, αυτό γίνεται στο λεσβιακό ιδίωμα εύτους, εύτην, εύτου. Η «πάστρα» είναι η γνωστή πανελλήνια καθαριότητα. Το «βαστώ» είναι ρήμα με πολλές σημασίες. Εδώ σημαίνει πως η πάστρα εξουσιάζει απόλυτα κάποιο άτομο και καθορίζει τις πράξεις του. Όχι μόνο κακό δεν είναι, αλλά είναι και αρετή να είναι κανείς δούλος της καθαριότητας. Προς τι λοιπόν ο διακρινόμενος ψόγος στην φράση των προγόνων μας; Την απάντηση την παίρνουμε από την δεικτική αντωνυμία η οποία επικεντρώνεται σε μια μόνο πάστρα.
Η αγνόηση όλων των άλλων μορφών της πάστρας οδηγεί στην σκέψη πως πρόκειται για μεταφορικό λόγο, που στοχεύει ευθύβολα στην υποκρισία.
Έφαγι τα ζντιρκά
Θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος, που δεν έχει για μητρική το γλώσσα τα λεσβιακά, ότι τα «ζντιρκά» είναι τα σιδερικά. Δεν ξέρω ποιου αναστήματος θα πρέπει να είναι ο γλωσσολόγος, που θα μπορέσει να διατυπώσει του λόγους και τις αιτίες για τις οποίες οι λέσβιοι παραποίησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο τις ελληνικές λέξεις. Η μεταφορική τεχνική του λόγου, πάντως, γίνεται κατανοητή. Τα σιδερικά δεν τρώγονται, αλλά φθείρονται με την παρατεταμένη χρήση τους. Μ’ αυτό το σκεπτικό καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η διατύπωσή μας είναι ένας έπαινος κάποιου πολύ εργατικού, που χρησιμοποιεί σιδερικά εργαλεία.
Έφαγι ‘ς μάνας ντ’ τα μπακιρκά
Πρόκειται για τυπική περίπτωση ασώτου υιού, όπως αυτή του Ευαγγελίου. Εδώ όμως δεν σπαταλιέται η πατρική περιουσία , αλλά εξειδικεύεται στα χάλκινα αντικείμενα του νοικοκυριού της μάνας. Το μητρικό φίλτρο πρόσφερε στον νοικοκύρη της τα χάλκινα σκεύη της κι αυτός τα έφαγε (τα σπατάλησε) ανενδοίαστα.
Έφαγι τα σ’κώτια μ’
Η συμμετοχή του συκωτιού στη φράση την κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Οι άνθρωποι ήξεραν από πολύ παλιά πως το συκώτι είναι το μόνο όργανο του σώματος που μπορεί να αναπλαστεί. Είναι ο λόγος, που ο μύθος του Προμηθέα χρησιμοποιεί για βασανιστή ένα γύπα, που τρώει το συκώτι του τιμωρημένου κι αυτό αναγεννιέται. Στη φράση μας ο βασανιστής είναι ένας άνθρωπος που ασκεί ψυχολογική βία σε συνάνθρωπό του με συνέπεια την φθορά του συκωτιού και τούτο, γιατί πιστεύανε πως η ψυχή είχε ενδιαίτημα την κοιλιακή χώρα. Με τον όρο «σκώτια» εννοούσαν γενικά τα σπλάχνα, για τούτο οι νεότεροι στη φράση έβαζαν το συκώτι στον ενικό αριθμό.