Ιγνάτης Ψάνης
Στο προηγούμενο άρθρο μας αναζητούσαμε τον πίνακα του Βενιζέλου, που βρέθηκε στο μαγαζί του Παναγιώτη Χατζηευστρατίου στη Σκάλα Πολιχνίτου και ο οποίος ρετουσαρίστηκε μετά την απεντοίχισή του το 1970.
Η ανταπόκριση ήταν άμεση ήδη από τις πρώτες ώρες της ανάρτησης από το συνήθη ύποπτο για τέτοιες υποθέσεις, τον Γιώργο Καρακλά, ο οποίος όχι μόνο μας απέστειλε φωτογραφία του πίνακα αλλά μας βοήθησε να συμπληρώσουμε το άρθρο και με συμπληρωματικές πληροφορίες για τη διαδρομή του πίνακα στις αγορές.
Πληροφορούμαστε, λοιπόν ότι η τοιχογραφία-πίνακας διαπραγματεύτηκε προς πώληση σε έναν από τους μεγαλύτερους παγκόσμιους οίκους έργων τέχνης και ακόμα ότι η Ελληνική Πολιτεία δεν επέτρεψε την μετακίνησή του εκτός της χώρας, γιατί θεωρήθηκε έργο που κατατάσσεται στην κατηγορία των εθνικών θησαυρών, έργο εξαιρετικής εθνικής παράδοσης.
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ SOTHΕΒΥ’Σ
Η ελληνική πώληση /
Λοτ 21
14 Δεκεμβρίου 2021 ·
Τοιχογραφία, έργο του Θεοφίλου, που ανακαλύφθηκε το 1970 σε εργασίες ανακαίνισης κτηρίου, στην είσοδο της Σκάλας Πολιχνίτου. Πωλείται σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στο Λονδίνο, έναντι 48.500 GBP(λίρες Αγγελίας)
Περιγραφή
Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ)
Πορτρέτο του Ελευθερίου Βενιζέλου
με τίτλο κατά μήκος του le
τοιχογραφία
140 επί 111 εκ., 55 επί 43¾ ίντσες.
Προέλευση
Στάθη Χατζηευστρατίου, Λέσβος
Πώληση: Σταύρος Μιχαλαριάς, Αθήνα, 23 Μαΐου 1989, παρτίδα 63
Ιδιωτική Συλλογή, Αθήνα
Λογοτεχνία
Ελεύθερος Κόσμος, 12 Σεπτεμβρίου 1970 (το άρθρο ασχολείται με την ανακάλυψη του έργου)
Σημείωση Καταλόγου
Το παρόν έργο ανακαλύφθηκε το 1970, ζωγραφισμένο σε έναν τοίχο σε ένα καφέ στο νησί της Λέσβου, κατά την ανακαίνιση του κτηρίου. Ένα άρθρο στο τεύχος της 12ης Δεκεμβρίου 1970 του “Ελεύθερου Κόσμου” συζητά το εύρημα.
Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Γεώργιος Γουναρόπουλος (παραρτήματα 125 και 126) ήταν αυτός που παρατήρησε τοιχογραφίες του άγνωστου Θεόφιλου ενώ περπατούσε στον Βόλο. Φωτογραφίες αυτών που έστειλε ο Γουναρόπουλος στο Παρίσι, τράβηξαν τη φαντασία του κριτικού τέχνης και συλλέκτη Ελευθεριάδη Τεριάντ, ο οποίος στη συνέχεια κάλεσε τον Θεόφιλο να έρθει στο Παρίσι το 1929. Έχοντας γίνει φίλος με τον καλλιτέχνη, ο Τεριάντ του παρήγγειλε μια σειρά από έργα και ξεκίνησε την καριέρα του στους πνευματικούς κύκλους της γαλλικής πρωτεύουσας. Η αποστολή του, σημείωσε ο Τεριάντ, που ήταν στο εξής να «βάλει τον Θεόφιλο στη θέση που αξίζει δίπλα στα πιο ευγενή δημιουργήματα της ελληνικής τέχνης από τους βυζαντινούς χρόνους μέχρι σήμερα» (παρατίθεται στα Αθηναϊκά Νέα , 20 Σεπτεμβρίου 1935). Κράτησε τον λόγο του και το 1965 άνοιξε το Μουσείο Θεοφίλου στη Βαρειά – δωρεά του Teriade.
Λάβετε υπόψη ότι, λόγω των ελληνικών κανονισμών, αυτός ο πίνακας δεν μπορεί να γίνει προς το παρόν να εξαχθεί από την Ελλάδα και να είναι διαθέσιμο για επιθεώρηση από υποψήφιους αγοραστές στην Αθήνα κατόπιν ραντεβού με τον οίκο Sotheby’s. Ο πίνακας που βρίσκεται στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δημοπρασίας.
Λάβετε επίσης υπόψη ότι η πώληση του πίνακα θα εξαρτηθεί από την αδυναμία του Ελληνικού Κράτους να προλάβει την πώληση αυτού του έργου κατά τη στιγμή της δημοπρασίας. Ο αγοραστής που θα επιλεγεί μπορεί να παραλάβει το έργο στην Αθήνα. Εάν έχετε οποιεσδήποτε ερωτήσεις σχετικά με την πώληση αυτού του έργου, επικοινωνήστε με ένα μέλος του τμήματος.
Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ) Έλληνας, 1867-1934
Εκτίμηση
40.000 – 60.000 λίρες Αγγλίας
https://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2007/the-greek-sale-l07102/lot.21.html?fbclid=IwY2xjawKgHltleHRuA2FlbQIxMQABHic7vwVaMpAnvQ_UEhFkAgci7F2lDrmXRj_FHuddW5yGI-9NP-i7kadeMBod_aem_XeYEj1yEBtiIO2u1zCrvvg
(#21) Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ) Έλληνας, 1867-1934
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ SOTHEBY’S
-1η: Αναφέρεται στην αρχή ως τοιχογραφία και στη συνέχεια ως πίνακας.
-2η: Ως προέλευση αναφέρεται ο Στάθης Χατζηευστρατίου. Προφανώς είναι λάθος. Πρόκειται για τον εγγονό Παναγιώτη (Τάκη) Χατζηευστρατίου.
-3η: Πωλητής αναφέρεται ο Σταύρος Μιχαλαριάς το 1989. Επομένως ο πίνακας που το 1970 πωλείται από τον Τάκη Παλαιολόγο σε κάποιον χρηματιστή, μεταπωλήθηκε στον Σταύρο Μιχαλαριά.
-4η: Ιδιαίτερη αξία έχουν οι Σημειώσεις του Καταλόγου για την προβολή του πίνακα:
– Ενημερώνονται οι υποψήφιοι αγοραστές ότι:
-Για τον πίνακα έχει ασχοληθεί ο ελληνικός τύπος.
– Επίσης ότι ο πολύ γνωστός ζωγράφος Γουναρόπουλος (Γουναρό) ενδιαφέρθηκε για την καλλιτεχνική δραστηριότητα του Θεόφιλου και ενημέρωσε τον γνωστό συλλέκτη Ελευθεριάδη (Teriade), ο οποίος ” έβαλε ως τελικό σκοπό του να βάλει τον Θεόφιλο δίπλα στα πιο ευγενή δημιουργήματα της ελληνικής τέχνης από τους βυζαντινούς χρόνους μέχρι σήμερα” και άνοιξε μουσείο με έργα του Θεόφιλου στη Βαρειά της Μυτιλήνης.
– Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, όταν πρόκειται για έργα που κατατάσσονται στην κατηγορία των εθνικών θησαυρών, της εξαιρετικής εθνικής παράδοσης, θεωρούνται έργα του Θεόφιλου, τότε πρέπει να είναι δηλωμένα στο Υπουργείο Πολιτισμού, παρακολουθούνται και απαιτούνται. ειδική άδεια για μετακίνησή τους εκτός της χώρας. Σε κάθε περίπτωση το ελληνικό δημόσιο έχει προτεραιότητα στην αγορά τέτοιων έργων τέχνης. Όλα όσα περιγράψαμε παραπάνω ισχύουν για τον «Βενιζέλο» της Σκάλας!
Προφανώς το ελληνικό δημόσιο δεν έδειξε ενδιαφέρον τας για την αγορά του πίνακα ο οποίος πωλήθηκε σε ιδιώτη το 2021 σε τετραπλάσια περίπου τιμή από όσο πουλήθηκε το 1970 σε λίρες Αγγλίας, αν είναι σωστή η πληροφορία των 48.000 λιρών.
Τέλος, όπως. πληροφορούμαστε από τον Μπάμπη Νέμτσα το έργο είχε εκτεθεί στο Ίδρυμα Θεοχαράκη το 2022.