Τάσος Μακρής
Ατζίγ’ του χέρ’ ιτ’
Έχει ροπή στην κλοπή. Η πρώτη λέξη ¨ατζίγ'” είναι το πανελλήνιο ρήμα αγγίζω, το οποίο έπαθε τέτοιο στραπάτσο στο γλωσσικό κλίμα των νησιού μας, ώστε έγινε αγνώριστο και δυσκολοπρόθερτο από μη Λέσβιο χρήστη του. Νοηματικά το αγγίζω είναι πολυσήμαντο με βασική σημασία το πλησιάζω και ακουμπώ κάτι με το χέρι μου και από κει και πέρα παίρνει και άλλες μεταφορικές σημασίες. Στον τόπο μας πήρε και τη σημασία της κλοπής. Τα ξένα πράγματα δεν τα αγγίζουν εκτός αν προτίθενται να τα κλέψουν. Το αγγίζω μπορεί να σημαίνει και κλέβω:” φύλαγε τα πράγματά σου. γιατί εδώ “ατζίγιν'”= φυλάξου, γιατί εδώ κλέβουν.
Αψ’λά τουν πήρις τουν αμανέ
Καταπιάνεσαι με πράγματα πάνω από τις δυνάμεις σου. Μεγαλοπιάνεσαι και δεν θα τα καταφέρεις.
Η φράση κάνει περιγραφή μιας μουσικής σκηνής, για να μεταφέρει τις δυσκολίες της σε ενοχλητική ανθρώπινη συμπεριφορά, όπως είναι η άκριτη έπαρση. Ο “αμανές”, ανατολίτικο τραγούδι, απαιτεί υψηλούς φωνητικούς τόνους που είναι εφικτοί μόνο από λίγα χαρισματικά άτομα. Οι υπόλοιποι, αν το επιχειρήσουν, αποτυγχάνουν και γελοιοποιούνται. Το ίδιο προκύπτει και από τους κάθε είδους κομπορρήμονες.
Αχλιά τσι σκουν’ (να γίνεις , να γίνουν)
Η φράση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν απειλή και να σημαίνει τότε:” να εξαφανιστείς, κε να χαθείς σαν τη σκόνη και τη στάχτη.” μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί και σαν κατάρα και να σημαίνει:” να γίνουν όλα στάχτη.” Η σύλληψή της είναι απλή, γιατί είναι καθημερινή σκηνή. Το ενδιαφέρον στη φράση επικεντρώνεται στην “αχλιά”, που είναι η στάχτη. Οι δυο λέξεις προέρχονται από αρχαιοελληνικές ρίζες. Η ρίζα “χλι” από την οποία παράγονται και τα “χλιός, χλιαρός” δείχνει τη λίγη θερμότητα που διαθέτει και η “αχλιά”. Το προτακτικό “α” είναι είναι ο συνηθισμένος λεσβιακός ιδιωματισμός, που παίζει το ρόλο ευφωνικού.
Β
Βάζ’ φτίλια
Η φράση κυριολεκτικά σημαίνει δυναμιτίζει και μεταφορικά ραδιουργεί. Μια έκρηξη με δυναμίτη χρειάζεται το σώμα της εκρηκτικής ύλης, το εμπύρευμα, καψούλι, και το φυτίλι. Στη ντοπιολαλιά μας μόνο με το φυτίλι δηλωνόταν και όλα τα άλλα. Έτσι μεταφορικά με τη φράση “βάζου φτίλια” εννοούσαν τον δυναμιτισμό των ανθρώπινων σχέσεων από κακόβουλους δυναμιτιστές. Η ποιότητα των φυτιλιών εξαρτιόταν από τους στόχους της έκρηξης. Ο δυναμιτισμός των ανθρώπινων σχέσεων ασκήθηκε με την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπινου είδους. Ο όφις έβαλε φτίλια στην Εύα και εκείνη τίναξε στον αέρα την Παράδεισο.
Βάζου μπρουστά
Το νόημα της φράσης είναι: Μαλώνω κάποιον, κυνηγώ κάποιον ως ανεπιθύμητο, για να απομακρυνθεί. Για να γίνει κατανοητή η φράση, πρέπει να φανταστούμε τη σκηνή με κάποιον μπροστά να τρέχει και πίσω κάποιον να τον κυνηγά.