Πανόραμα Πολιχνίτου
Για ένα τόσο λεπτό και ευαίσθητο θέμα, όπως αυτό των παιδιών, αντί να αναλωθούμε σε αναλύσεις και επικρίσεις για την σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών, το trafficking , την παιδική εργασία, την κακοποίηση των παιδιών και άλλα τέτοια, όχι μόνο στον τρίτο κόσμο αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, με διαφορετικά ποσοστά ενοχής φυσικά που υποτιμούν και υποβιβάζουν την αξιοπρέπειά μας και τον ‘πολιτισμό” μας, επιλέξαμε την παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα των παιδιών:
-Να αναρτήσουμε το “Κάποτε θα’ ρθουν να σου πουν”, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, μουσική Μίκη Θεοδωράκη και εκτέλεση του Παύλου Σιδηρόπουλου.
-Το άρθρο της κας Γ. Κριεμπάρδη για την κατάσταση των παιδιών που επικρατεί στην Ελλάδα
-Το εξαιρετικό έγγραφο της Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού της UNESCO, από τα ωραιότερα κείμενα, που έχουν ποτέ συνταχθεί. Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις έμεινε γράμμα κενό.
Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ ΚΑΙ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ
Η υφιστάμενη κατάσταση αναφορικά με το θέμα και τι πρέπει να γίνει επ’ αυτού.
Λέξεις: Γεωργία Κριεμπάρδη
Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση του Εθνικού μηχανισμού αναφοράς για την προστασία θυμάτων εμπορίας ανθρώπων του 2019 (01/01/19- 31/01/20), 49 από τα 154 αναφερόμενα θύματα εμπορίας είναι παιδιά. Από αυτά, τα 11 είναι ασυνόδευτα ανήλικα. Βάσει φύλου, περισσότερο τα κορίτσια συναντάται να πέφτουν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης και επαιτείας. Αναφορικά με τις εθνικότητες των θυμάτων, 25 από τα θύματα έχουν Ελληνική εθνικότητα, από τα οποία τα 19 είναι παιδιά και στην πλειοψηφία τους θύματα εκμετάλλευσης επαιτείας. Στις περιπτώσεις επαιτείας μάλιστα, οι γονείς των θυμάτων αναφέρονται ως στρατολογητές/ -τριες. Σεξουαλική εκμετάλλευση, εργασιακή εκμετάλλευση, στρατολόγηση παιδιών με την αλίευση τους από οργανωμένα κυκλώματα (κλοπή, πορνεία, επαιτεία)
Αυτές είναι οι μορφές καταναγκαστικής εργασίας παιδιών για τις οποίες έκανε λόγο ο Ηρακλής Μοσκώφ, Εθνικός Εισηγητής για την καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων. «Τα θέματα αυτά δύσκολα προσελκύουν το διωκτικό ενδιαφέρον γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις καλύπτονται από άλλους νόμους που δεν σχετίζονται με το trafficking . Εμείς για παράδειγμα όταν μαθαίνουμε για κάποιο κύκλωμα πορτοφολάδων, η σκέψη μας είναι μήπως είναι παιδιά ανήλικα τα οποία έχουν εξαναγκάσει κυκλώματα και βρίσκονται στη δούλεψη τους. Η αστυνομία συλλαμβάνει αλλά δεν την ενδιαφέρει να απελευθερώσει ουσιαστικά αυτά τα παιδιά» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Πρόκειται για ήδη ευάλωτα παιδιά που αναπτύσσουν αντικοινωνικές έως και παραβατικές συμπεριφορές. Τα παιδιά στην εφηβική ηλικία συμπεριφέρονται συχνά ως bullies. Γίνονται αγρίμια. Φωνάζουν, αντιμιλούν και πολλές φορές τα συναντάμε να κάνουν μέχρι και ναρκωτικά».
Ποιος θα παρέμβει για να σώσει αυτά τα παιδιά; «Ο εχθρός μας είναι το έγκλημα, όχι η οικογένεια», επεσήμανε ο κ. Μοσκώφ, συμπληρώνοντας πως «Είναι δύσκολο να στραφούμε εναντίον της οικογένειας. Για τους εισαγγελείς είναι πολύ δύσκολο να πάρουν ένα παιδί από την οικογένεια του. Υπάρχει μια δυσκολία και από τους αστυνομικούς να συλλάβουν αυτές τις περιπτώσεις γιατί αφενός υπάρχει κάποια ανοχή και αφετέρου υπάρχει δυσκολία παρέμβασης και από το εισαγγελικό κομμάτι. Αν εντοπίσεις κάποιον που εξαναγκάζει παιδί σε εργασία, τελικά ο εισαγγελέας μπορεί να το γυρίσει πίσω. Υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στους νόμους και στις δυνατότητες του κράτους να λειτουργήσει. Το κράτος δεν έχει πρακτικές λύσεις. Έστω ότι η αστυνομία τα πιάνει για να τα απελευθερώσει, τι τα κάνει μετά; Δεν υπάρχει ούτε διαθεσιμότητες στις ήδη λίγες υπάρχουσες κοινωνικές δομές. Υπάρχει μόνο μια γενικότερη αδιαφορία». Στην ερώτηση γιατί υπάρχει αδιαφορία, η απάντηση ήρθε με ένα παράδειγμα. «Αν η αστυνομία απελευθέρωνε τους 500 εργάτες στη Μανωλάδα, δε θα ήξερε τι να τους κάνει. Το ίδιο και τα παιδιά» . «Η μαστροπεία καταργήθηκε με το νέο ποινικό κώδικα» «Είναι πολύ λεπτό το ζήτημα της εκπόρνευσης. Ιδιαίτερα περιπτώσεις εκπόρνευσης –συνήθως- αγοριών προσφυγόπουλων, τα οποία τριγυρίζουν σε πάρκα.
Είναι δύσκολο να παρέμβεις σε αυτές τις περιπτώσεις γιατί αφενός και τα ίδια τα παιδιά το κάνουν με τη συναίνεση τους και αφετέρου οι πελάτες τους είναι άνθρωποι που έχουν χτίσει σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους. Συνήθως είναι κάποιος “προστάτης” τους και η ζήτηση έρχεται κυρίως από Έλληνες. Παιδιά δηλαδή κάνουν παρέα με ενήλικες που τους παρουσιάζονται ως φίλοι. Η βία είναι σεξουαλική και σε αυτές τις περιπτώσεις δεν συναντάται άλλη μορφής βία. Σύμφωνα με τον νομικό μας πολιτισμό, οποιοσδήποτε ενήλικας οδηγείται στην πορνεία είναι με τη θέληση του. Το γεγονός δηλαδή ότι κάποιος κερδίζει από κάποιον άλλον, δεν ισχύει πια. Αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζεται το κακούργημα, αλλά όχι αυτή η ενδιάμεση κατάσταση». «Η λέξη κλειδί είναι η ένταξη» τόνισε ο κ. Μοσκώφ, συμπληρώνοντας: «Αυτό μπορεί να γίνει μέσω εκπαιδευτικών πρακτικών. Είναι σημαντικό τα παιδιά να ενημερωθούν. Να μην ασχολούμαστε μόνο με τη στέγη και τη σίτιση αλλά και με το ποιοί κίνδυνοι κρύβονται για αυτούς τους ευάλωτους ανθρώπους. Είναι απαραίτητο τα παιδιά να είναι υποψιασμένα τι άνθρωποι ενδέχεται να τους πλησιάσουν. Όλο αυτό που βιώνουν χτίζεται γύρω από τον εκβιασμό και την εξαθλίωση. Σταματούν πια να σκέφτονται, να δημιουργούν και θεωρούν ότι αυτό τους επιφύλαξε η μοίρα. Πολλές φορές και τα ίδια τα θύματα δηλαδή συνεργάζονται, το οποίο είναι ακόμα χειρότερο» «Πρέπει να εξεταστούν τα θέματα ένταξης, επιτροπείας, υιοθεσίας και αναδοχής.
Λύσεις υπάρχουν αλλά υπάρχει ακόμα πολλή γραφειοκρατία και οι διαδικασίες για να προχωρήσουν όλα αυτά είναι χρονοβόρες. Γίνονται μ’ έναν συμβατικό τρόπο». Όσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα εν γένει, ο Ηρακλής Μοσκώφ επεσήμανε πως «Τα ανθρώπινα δικαιώματα αντιμετωπίζονται ακόμα ως θέμα ταμπού. Αυτό πρέπει να αλλάξει και από τον δημόσιο λόγο. Τα παιδιά αυτά δεν είναι μόνο θύματα, είναι και survivals. Έχουν φάει τη ζωή με το κουτάλι, έχουν επιβιώσει από σκληρές συνθήκες. Αυτό τους καθιστά εν δυνάμει επιτυχημένους πολίτες. Αν τους δώσεις εφόδια, μπορούν να πετύχουν πολλά στο μέλλον».
Πηγή:https://parallaximag.gr/featured/paidiki-ekmetallefsi-stin-ellada-eksathliosi-kai-adiaforia
Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
H σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού αποτελείται από 54 άρθρα και καλύπτει όλα τα δικαιώματα των παιδιών , χωρίζοντάς τα σε 4 κατηγορίες : δικαιώματα επιβίωσης , ανάπτυξης , προστασίας και συμμετοχής. Τα άρθρα αυτά αναλυτικά είναι:
1. Ορισμός: “Παιδιά” θεωρούνται όλα τα κορίτσια και τα αγόρια από 0 έως 18 ετών.
2. Απαγόρευση διακρίσεων: Όλα τα παιδιά είναι ίσα. Έχουν δικαίωμα να τα αντιμετωπίζουν χωρίς διακρίσεις λόγω της φυλής, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας , των απόψεων, της περιουσίας, της κατάστασης, των ιδιαίτερων αναγκών ή της εμφάνισής τους.
3. Το συμφέρον του παιδιού: Όταν οι μεγάλοι παίρνουν αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, πρέπει να υπολογίζουν πριν από όλα το συμφέρον των παιδιών. Η Πολιτεία πρέπει να προστατεύει και να φροντίζει τα παιδιά, αν οι γονείς τους δεν μπορούν να το κάνουν.
4. Μέτρα της Πολιτείας: Η Πολιτεία πρέπει να παίρνει όλα τα κατάλληλα μέτρα για να εφαρμόζονται τα δικαιώματα των παιδιών.
5. Ρόλος γονέων και κηδεμόνων: Οι γονείς ή οι κηδεμόνες ενός παιδιού είναι υπεύθυνοι να το μεγαλώνουν έτσι ώστε να αναπτύσσονται οι ικανότητές του και να το βοηθούν να μάθει και να ασκεί τα δικαιώματά του.
6. Δικαίωμα στη ζωή: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στη ζωή, την επιβίωση και την ανάπτυξη.
7. Όνομα και ιθαγένεια: Δικαίωμα κάθε παιδιού είναι να γράφεται στο ληξιαρχείο με τη γέννησή του και να έχει όνομα, επώνυμο και ιθαγένεια, δηλαδή να ανήκει σε μια χώρα.
8. Ταυτότητα: Η Πολιτεία πρέπει να βοηθά τα παιδιά να διατηρούν την ταυτότητα, την ιθαγένεια και τις οικογενειακές τους σχέσεις.
9. Ζωή και επικοινωνία με τους γονείς: Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να ζει μαζί με τους γονείς του, εκτός αν αυτοί ζουν χωριστά, αν δεν μπορούν να το φροντίσουν ή αν πρέπει να απομακρυνθεί από αυτούς για το καλό του. Όταν ζει μακριά από τους γονείς του, το παιδί έχει δικαίωμα να τους βλέπει και να επικοινωνεί μαζί τους, εκτός αν αυτό είναι αντίθετο με το συμφέρον του.
10. Οικογενειακή επανένωση: Αν ένα παιδί ζει σε διαφορετική χώρα από τους γονείς του, έχει δικαίωμα να ξανασμίξει μαζί τους και να μείνουν στο ίδιο μέρος.
11. Παράνομες μετακινήσεις στο εξωτερικό: Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από κάθε παράνομη απομάκρυνσή τους από τη χώρα στην οποία ζουν.
12. Ελευθερία γνώμης: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Οι μεγάλοι πρέπει να ακούν και να παίρνουν σοβαρά υπόψη τους τη γνώμη των παιδιών για θέματα που τα αφορούν, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά τους.
13. Ελευθερία έκφρασης: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να αναζητούν, να μαθαίνουν και να μεταδίδουν πληροφορίες και ιδέες, και να εκφράζονται ελεύθερα, μέσα από τον γραπτό ή προφορικό λόγο, την τέχνη ή άλλους τρόπους, αρκεί να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων.
14 Ελευθερία σκέψης και θρησκείας: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να σκέφτονται ελεύθερα και να πιστεύουν σε μια θρησκεία.
15 Ελευθερία συνάντησης και ομαδικής συνεργασίας: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να συναντιόνται, να συνεργάζονται και να συμμετέχουν σε συγκεντρώσεις, αρκεί να μην παραβιάζουν τα δικαιώματα των άλλων.
16. Ιδιωτική ζωή: Κανείς δεν μπορεί να επεμβαίνει αυθαίρετα ή παράνομα στην ιδιωτική ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία ενός παιδιού,ούτε να προσβάλλει την τιμή και την υπόληψή του.
17. Πληροφόρηση: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να μαθαίνουν τι συμβαίνει γύρω τους από τα μέσα ενημέρωσης (εφημερίδες, ραδιόφωνο, τηλεόραση, ηλεκτρονικά μέσα). Η Πολιτεία πρέπει να ενθαρρύνει τα μέσα να διαδίδουν χρήσιμες πληροφορίες και να προστατεύουν τα παιδιά από ό,τι μπορεί να τα βλάψει.
18. Ευθύνες και υποστήριξη γονέων: Οι γονείς ή κηδεμόνες ενός παιδιού έχουν τη ευθύνη της ανατροφής και της ανάπτυξής του. Η Πολιτεία πρέπει να τους βοηθά σε αυτή την αποστολή και να εξασφαλίζει τη δημιουργία υπηρεσιών φροντίδας για τα παιδιά.
19. Βία, παραμέληση, εκμετάλλευση: Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από κάθε μορφή βίας, προσβολής, παραμέλησης, εγκατάλειψης, σωματικής, ψυχολογικής, πνευματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, όσο βρίσκονται στην ευθύνη των γονιών ή των κηδεμόνων τους ή άλλων προσώπων στα οποία αυτοί τα έχουν εμπιστευθεί.
20. Εναλλακτική επιμέλεια: Όταν ένα παιδί δεν ζει με την οικογένειά του ή αυτή δεν μπορεί να το φροντίσει, έχει δικαίωμα ειδικής προστασίας και βοήθειας, μέσα από θεσμούς όπως η υιοθεσία, η φιλοξενία σε ανάδοχη οικογένεια ή σε κατάλληλη στέγη / ίδρυμα.
21. Υιοθεσία: Πολιτεία πρέπει να παίρνει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε μια υιοθεσία που γίνεται στην ίδια χώρα ή σε άλλη, να είναι σύμφωνη με το νόμο και να λαμβάνεται υπόψη πάνω απ’ όλα το συμφέρον του παιδιού.
22. Παιδιά πρόσφυγες: Τα παιδιά πρόσφυγες, που έχουν φύγει μόνα ή συνοδευόμενα από τους δικούς τους από την πατρίδα τους επειδή εκεί κινδύνευαν, έχουν δικαίωμα ειδικής προστασίας και απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που έχουν και τα άλλα παιδιά.
23. Παιδιά με αναπηρίες: Τα παιδιά με σωματικές ή πνευματικές αναπηρίες έχουν δικαίωμα να ζουν σε συνθήκες που εγγυώνται την αξιοπρέπειά τους και ευνοούν την αυτονομία τους. Να απολαμβάνουν ειδική φροντίδα και να συμμετέχουν ισότιμα στην εκπαίδευση και την κοινωνική ζωή.
24. Υγεία και ιατρικές υπηρεσίες: Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προληπτική φροντίδα της υγείας τους και όταν αρρωσταίνουν να χρησιμοποιούν τις απαραίτητες ιατρικές υπηρεσίες για τη θεραπεία τους.
25. Επανεξέταση αναδοχής: Όταν ένα παιδί τοποθετείται σε ένα ίδρυμα ή μια ανάδοχη οικογένεια, η Πολιτεία πρέπει να παρακολουθεί και να ελέγχει αν το φροντίζουν σωστά και αν απολαμβάνει όλα τα δικαιώματά του.
26. Κοινωνική πρόνοια: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν την κατάλληλη κοινωνική φροντίδα και ασφάλιση.
27. Ανάπτυξη και επίπεδο ζωής: Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής: να έχουν φαγητό, ρούχα και να ζουν σε ένα ασφαλές σπίτι, ώστε να έχουν ομαλή σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξη. Αν οι γονείς τους δεν μπορούν να τους τα προσφέρουν, η Πολιτεία πρέπει να τους βοηθάει.
28. Εκπαίδευση: Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να πηγαίνουν στο σχολείο και να έχουν ίσες ευκαιρίες σε αυτό.
Η Πολιτεία πρέπει να παίρνει μέτρα ώστε τα παιδιά να γράφονται και να μη διακόπτουν το σχολείο. Τα μέτρα για τη σχολική πειθαρχία πρέπει να σέβονται τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των μαθητών.
29. Σκοποί εκπαίδευσης: Η εκπαίδευση πρέπει να βοηθάει τα παιδιά να αναπτύσσουν τις ικανότητες και την προσωπικότητά τους και να μαθαίνουν να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τους διαφορετικούς πολιτισμούς και το φυσικό περιβάλλον.
30. Μειονότητες: Τα παιδιά που ανήκουν σε εθνικές, γλωσσικές ή θρησκευτικές μειονότητες, έχουν δικαίωμα να έχουν τη δική τους πολιτιστική ζωή, να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους και να ασκούν τη θρησκεία τους.
31. Ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία: Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να ξεκουράζονται, να έχουν ελεύθερο χρόνο, να παίζουν, να ψυχαγωγούνται και να ασχολούνται με πράγματα που τους ενδιαφέρουν.
32. Παιδική εργασία, οικονομική εκμετάλλευση: Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από την οικονομική εκμετάλλευση και οποιαδήποτε επικίνδυνη εργασία μπορεί να βάλει σε κίνδυνο την εκπαίδευση, την υγεία ή την ανάπτυξή τους. Η Πολιτεία πρέπει να ρυθμίζει, σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις, τα κατώτατα όρια ηλικίας, τα ωράρια και τις συνθήκες εργασίας για ανηλίκους όπως και την επιβολή ποινών σε όσους τα παραβιάζουν.
33. Ναρκωτικά: Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από την παράνομη χρήση ναρκωτικών ουσιών αλλά και να μη χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και τη διακίνησή τους.
34. Σεξουαλική βία και εκμετάλλευση: Είναι υποχρέωση της Πολιτείας να προστατεύει τα παιδιά από κάθε μορφή σεξουαλικής βίας και εκμετάλλευσης, όπως ο εξαναγκασμός σε σεξουαλική δραστηριότητα, η πορνεία και η πορνογραφία.
35. Απαγωγή και εμπορία παιδιών: Τα κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να εμποδίσουν τις απαγωγές, την πώληση και το δουλεμπόριο των παιδιών.
36. Άλλες μορφές εκμετάλλευσης: Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από οποιαδήποτε άλλη μορφή εκμετάλλευσης που μπορεί να βλάπτει την ευημερία τους.
37. Βασανιστήρια και στέρηση ελευθερίας: Κανένα παιδί δεν πρέπει να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική τιμωρία. Η θανατική ποινή και η ισόβια φυλάκιση απαγορεύεται να επιβάλλονται σε παιδιά. Η σύλληψη και κράτηση ανηλίκων πρέπει να είναι σύμφωνη με το νόμο, να έχει την ελάχιστη δυνατή χρονική διάρκεια και να ανταποκρίνεται στην ανάγκες της ηλικίας τους.
38. Ένοπλες συρράξεις: Σε περίπτωση πολέμου, τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται. Απαγορεύεται να συμμετέχουν σε εχθροπραξίες παιδιά κάτω των 15 ετών.
39. Επανένταξη παιδιού-θύματος: Η Πολιτεία πρέπει να φροντίζει τα παιδιά που είναι θύματα παραμέλησης, κακομεταχείρισης, εκμετάλλευσης ή πολέμων για να ξεπερνούν τα τραύματά τους και να συμμετέχουν φυσιολογικά στην κοινωνική ζωή.
40. Δικαιοσύνη / ποινική μεταχείριση: Κάθε παιδί ύποπτο, κατηγορούμενο ή καταδικασμένο για μια παράνομη πράξη έχει δικαίωμα να το αντιμετωπίζουν με αξιοπρέπεια, ανθρωπισμό και σεβασμό στις ανάγκες του, να ενημερώνεται για την υπόθεσή του σε γλώσσα που καταλαβαίνει και να έχει νομική βοήθεια για να μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του.
41. Ευνοϊκότερες ρυθμίσεις: Αν οι νόμοι μιας χώρας προστατεύουν καλύτερα τα δικαιώματα των παιδιών από ό,τι αυτή η Σύμβαση, τότε πρέπει να εφαρμόζονται εκείνοι.
42. Γνωστοποίηση: Τα κράτη έχουν υποχρέωση να κάνουν γνωστά στους μεγάλους και στα παιδιά τις αρχές και το περιεχόμενο αυτής της Σύμβασης.
43-54. Εφαρμογή και έλεγχος: Μια ειδική Επιτροπή στον ΟΗΕ παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης σε όλα τα κράτη που την έχουν υπογράψει. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να στέλνουν εκθέσεις κάθε πέντε χρόνια και η Επιτροπή, αφού τις εξετάσει, τους στέλνει παρατηρήσεις και προτάσεις της.