Τάσος Μακρής
Θα σ’ αλανιάσου
Ακόμα μια απειλή! Δεν θα αναφερόμασταν σ’ αυτήν, αν δεν υπήρχε ετυμολογικό λάθος. Στον προφορικό λόγο του γλωσσικού μας ιδιώματος κυκλοφορούν πολλές λέξεις με παρετυμολογική μορφή κι έτσι οι λέξεις δεν βγάζουν νόημα. Το αλανιάζω προερχόμενο από το αλάνι, δε θα πει τίποτα. Το αλάνι σημαίνει κάτι σαν αλήτης και είναι τούρκικη λέξη. Με ποιο τρόπο θα κάνεις κάποιον αλάνι και, αν γίνει, τι κέρδος θα έχεις; Αν όμως αντικαταστήσουμε το «ν» με ένα «λ», τότε θα έχουμε τη λέξη αλαλιάσου, η οποἰα σημαίνει θα σε αφήσω άλαλο. Έτσι η φράση βγάζει νόημα και εξυπηρετεί το σκοπό της, που είναι η απειλή.
Θα σπάσου του χαλ’νάρ’ σ
Και πάλι απειλή! Τελειωμό δεν έχουν και είναι βαρετές, αλλά έχουν εκτός του νοηματικού και γλωσσικὀ ενδιαφέρον. Σ’ αυτή την περίπτωση θα θέλαμε να δούμε ποιο ήταν το μεταφορικό « χαλ’νάρ΄», που θα του άξιζε να τιμωρηθεί τόσο σκληρά. Το χαλινάρι των υποζυγίων μπαίνει στο στόμα και τιθασεύονται. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι στους οποίους χρειάζεται χαλινός στο στόμα, για να συμμαζεύονται τα λόγια τους. Συν τω χρόνω το « αχαλίνωτο » στόμα στην ντοπιολιαλιά μας σηματοδοτήθηκε με σκέτη τη λέξη «χαλ’νάρ’», έτσι, που να τιμωρείται με χτύπημα, όταν ξεστόμιζε άστοχα, προσβλητικά ή βρόμικα λόγια. Σχήμα οξύμωρο.
Θα σε ξισάσου
Συμπεριλάβαμε την απειλή, γιατί το ρήμα «ξισάζου» είναι ιδιωματικό, προερχόμενο από το νεοελληνικό σάζω-σιάζω. Αυτό πάλι από το αρχαίο ισάζω, παράγωγο του ίσος. Στην νοπιολιαλιά μας προσθέτουμε το ξε, ίσως γιατί ο φθόγγος «ι», σκέτος, μας φαίνεται γυμνός , δεν ακούγεται καλά. Έτσι, κάναμε το «ξισάζου» δίνοντάς το λεπτές διαφοροποιήσεις στη σημασία του. Ξισάζω το σπίτι, σημαίνει επιδιορθώνω το σπίτι. Ξισάζου το χωράφι, σημαίνει καλλιεργώ, περιποιούμαι το χωράφι. Ξισάζου έναν εχθρό, σημαίνει τον τιμωρώ.
Θα σι τραβήξου στ’ λαγάρα
Και το ρήμα «τραβήξου» και το ουσιαστικό «λαγάρα» πρέπει να ερμηνευτούν, για να γίνει κατανοητή η φράση. Η «λαγάρα» ήταν κορδόνι από δέρμα επεξεργασμένο, για να δένει τα παπούτσια και κάπως πιο χοντρό να χρησιμοποιείται για μαστίγιο. Το «τραβήξου» δίνει την εικὀνα βίαιης προσαγωγής, για να εφαρμοστεί η τιμωρία του μαστιγώματος. Η φράση λοιπόν σημαίνει: θα σε μαστιγώσω.
Θα σι τραβήξου στ’ν πουδέλα
Το «τραβήξου» έτσι κι αλλιώς αποπνέει βία. Η «πουδέλα», βέβαια, είναι εργασία, αλλά από τις πιο επίπονες. Ετυμολογείται από το πόδι και είναι η πρώτη δουλειά στο αλώνι, που γίνεται με τα πόδια των ζώων. Αφού σωριαστούν και απλωθούν τα δέματα στο αλώνι, ένα ή δύο ζώα ποδοπατούν τις καλαμιές και τα στάχυα γυρίζοντας κυκλικά. Η δουλειά είναι επίπονη μέσα στην κάψα του Αλωνάρη και για τα ζώα και για τους ανθρώπους. Μετά από αυτό η διαδικασία του αλωνίσματος εξελίσσεται πιο ήρεμα, με το « αντουγέν’» να τρίβει στάχυα και άχυρα, το λίκνισμα και τη συγκομιδή του καρπού.