Επιτάφιος Σκάλας Πολιχνίτου
Τάσος Μακρής
Πόσες φορές τη στιγμή που είσαι στο φόρτε τη σκέψης και της ομιλίας ή όταν αρχίζεις να ξεδιπλώνεις τις σκέψεις σου δεν πετιέται κάποιος να σε διακόψει ή να σε αποσπάσει και τελικά να σε συγχύσει; Ε, ναι, πετιέται “σα του ουμό του κτσι”!! Γιατί όμως ωμό, πώς εξηγείται η παρομοίωση;;
Πιάσ’ τσι γυ ήλιους
Η ντοπιολιαλιά μας έχει τόση δύναμη, που μπορεί να πιάσει και τον ήλιο ακόμα. Θαυμαστό !
Πιάστηκε λοιπόν ο ήλιος ! Και πώς έγινε αυτό; Οι εκλείψεις του ήλιου δεν έλειψαν και στους χρόνους των προγόνων μας, οι οποίοι μπορεί να μην ήξεραν πώς λειτουργεί το ηλιακό μας σύστημα, ως ανθρώπινα όντα όμως είχαν την περιέργεια να ξέρουν τι συμβαίνει, όταν δίχως σύννεφα σκοτεινιάζει ο ήλιος. Κάποιος θα τον σταματούσε, από κάποιον θα πιανὀταν !
Κακόμοιροι, αστοιχείωτοι, πρόγονοί μας ! Ενώ εμείς…!
Πήρι τουν έρμου κόσμου.
Το «παίρνω» και στην καθομιλουμένη χρησιμοποιείται με τη σημασία της φυγής : «πήρι δρόμου»= έφυγε . Στη φράση μας η φυγή είναι προς τον «έρημο δρόμο». Το επίθετο έρημος χρησιμοποιείται, για να δείξει την απομάκρυνση από την κοινωνική ομάδα, την αποβολή, την εξορία. Πρακτικές εφευρετικές απόπειρες του ανθρώπινου νου του τότε, του σήμερα, αλλά δίχως αμφιβολία και του αύριο.
Πιρνά του νιρό κάτου απ’ τ’ άχυρου
Το νερό περνά κάτω από το άχυρο δίχως να φαίνεται, γιατί το άχυρο επιπλέει. Η παρομοίωση και η μεταφορά είναι έτοιμες για εκείνους που κάνουν τις επιλήψιμες δουλειές τους δίχως να γίνονται αντιληπτοί.
Πιρνά απί τ’ν μιγάλ’ τ’ν μέσ’.
Η ενασχόλησή μας με τον παροιμιώδη λόγο των προγόνων μας ξεκίνησε από κάποια παρόρμηση ν α κατανοήσουμε καλύτερα τη ζωή και τον πολιτισμό των προγὀνων μας , πιστεύοντας πως αυτά θα τα βρούμε κρυμμένα στο λόγο τους, στη ντοπιολιαλιά τους. Σε πολλές φράσεις αυτό είναι εύκολο, όχι όμως σε όλες. Στην παρούσα φράση η φαντασία μας είναι ανεπαρκής, για να καταλάβουμε ποια ήταν η «μιγάλ’ μέσ’».
Η φράση λεγόταν για άτομα, που κατάφερναν να γλυτώσουν την τιμωρία για τα ανομήματά τους. Ενώ ήταν φταίχτες περνούσαν σαν αξιοπρεπείς κύριοι ανάμεσα στους άλλους και ούτε γάτα ούτε ζημιά .
Θα ήταν πολύ ευφάνταστο να πούμε ότι βλέπουμε μια κοινωνική συνάθροιση, που στο κέντρο της (μέση) βρίσκονται οι προύχοντες (οι μεγάλοι) και ο καπάτσος της φράσης μας ανακατεύεται κι αυτός μαζί τους ; Άρα είναι άτρωτος, ξεφεύγει, όπως ξεφεύγουν οι μεγάλοι; Επί του θέματος, να πίστευαν κι οι πρόγονοί μας ό,τι πιστεύουμε κι εμείς σήμερα;
Πιτάχτσι σα τ’ ουμό του κ’τσί.
Ανάμεσα στα βρασμένα κουκιά τυχαίνει κάποιο να μην έχει βράσει καλά, μένει ωμό. Αυτό το κουκί λιγάκι να το πιέσεις πετάγεται ξαφνικά έξω από το κέλυφός του.
Τη σκηνή αυτή μετέφεραν στο λόγο τους οι πρόγονοί μας για τα άτομα που μπαίνουν απρόσκλητα σε μια συζήτηση. Και ασφαλώς η φράση είναι επικριτική.