Ιγνάτης Ψάνης
Μια που οι ημέρες προσφέρονται να μιλάμε για τον έρωτα (14 Φεβρουαρίου ημέρα ερωτευμένων) ας μιλήσουμε τώρα για την αγάπη και ας προσπαθήσουμε να τη διαχωρίσουμε, όσο γίνεται, από τον έρωτα.
Το ρήμα αγαπώ από την παλιά εποχή ίσαμε σήμερα δεν έχει χάσει και πολλά από τη σημασία του. Απέβαλε βέβαια τι σημασία του “αρκούμαι σε κάτι” και του “συνηθίζω σε κάτι” και τούτο γιατί προφανώς στην αρχή στην αρχική του έννοια ενσωμάτωσε αυτές τις δύο καταστάσεις, της ικανοποίησης, της αυτάρκειας και της συνήθειας.
Πράγματι η αγάπη είναι ένα βαθύ συναίσθημα συμπάθειας, στοργής και έτσι μας παραδόθηκε από παλιά. Όμως σωστό είναι της δώσουμε ολοκληρωμένα την εικόνα της, προσθέτοντας τη συμπάθεια, την τρυφερότητα, τη συμφιλίωση και το ενδιαφέρον για κάποιο πρόσωπο.
Αγάπη σημαίνει ολοκληρωτική παράδοση σε έναν άνθρωπο, εξαφάνιση του εγωισμού και της ιδιοτέλειας, σημαίνει αυταπάρνηση.
Αγάπη σημαίνει πάθος για δημιουργία, συνύπαρξη, χωρίς προϋποθέσεις, χωρίς “αν” και “εφόσον”, χωρίς να θέλεις να φέρεις τον άλλον στα μέτρα σου, για να τον προσεγγίσεις, τελικά πάθος για ζωή. Γι’ αυτό και η θέση της, η βάση της είναι η καρδιά! Εκεί την τοποθετούμε στην καρδιά, γιατί από κει ξεκινά και διαρκεί η ζωή.
Αγάπη σημαίνει παραβλέπω κοινωνική τάξη, χρώμα δέρματος, ιδεολογία, προσωπικό συμφέρον και βλέπω βαθιά μόνο τον Άνθρωπο, βλέπω μέσα από τα μάτια του άλλου τον εαυτό μου και προσβλέπω στο να βοηθήσω χωρίς ανταπόδοση, χωρίς υστεροβουλία.
Αγάπη σημαίνει έλεγχο παθών, αδυναμιών, αρνητικών συναισθημάτων.
Η αγάπη είναι συνεχής κατάθεση στην τράπεζα της Ανθρωπιάς, χωρίς δικαίωμα ανάληψης.
Αγάπη είναι να προτιμάς να σε αδικούν παρά να αδικείς.
Εν τέλει είναι η μόνη συγκολλητική ουσία, η μόνη παγκόσμια δύναμη που μπορεί να ανατρέψει τα πάντα, κυρίως όταν αποκτά συλλογική δράση, όταν γίνεται κοινωνική κατάκτηση.
Έτσι καταξιώνουμε τον άνθρωπο μέσα μας, έτσι διαμορφώνουμε υγιείς προσωπικές, κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις.
Γράφει για την αγάπη ο Νίκος Καζαντζάκης: “Τι είναι η αγάπη; Δεν είναι συμπόνια μήτε καλοσύνη. Στη συμπόνια είναι δύο, αυτός που πονάει κι αυτός που συμπονάει. Στην καλοσύνη είναι δύο, αυτός που δίνει κι αυτός που δέχεται. Μα στην αγάπη είναι ένας. Σμίγουν οι δύο και γίνονται ένα. Δεν ξεχωρίζουν. Το εγώ κι εσύ αφανίζονται. ΑΓΑΠΩ ΘΑ ΠΕΙ ΧΑΝΟΜΑΙ”.
Σ’ όλα τα παραπάνω ήρθε η χριστιανοσύνη και πλάτυνε την έννοιά της, διατηρώντας την αγάπη προς τον πλησίον, χωρίς προαπαιτούμενα, όπως τονίσαμε. Έτσι η χριστιανική αγάπη περιλαμβάνει και την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο και του ανθρώπου προς τον Θεό. Έγινε η παγκόσμια θρησκεία της αγάπης, για αυτό προφανώς και εξαπλώθηκε στα πέρατα του κόσμου τόσο γρήγορα.
Εμείς που θέλουμε να λεγόμαστε, αν θέλουμε κιόλας να είμαστε χριστιανοί, πρέπει να έχουμε παρακαταθήκη, μοναδικό εγκόλπιο τον ύμνο της αγάπης από τον Απόστολο Παύλο (σε μετάφραση): Η αγάπη είναι μακρόθυμη, είναι αγαθή και ωφέλιμη· η αγάπη δεν φθονεί· η αγάπη δεν καυχιέται, δεν επαίρεται, δεν ασχημονεί, δεν ζητά το συμφέρον της, δεν παροξύνεται, δεν σκέφτεται το κακό, δεν χαίρεται με την αδικία, αλλά συγχαίρει την αλήθεια· ανέχεται τα πάντα, πιστεύει τα πάντα, ελπίζει τα πάντα, υπομένει τα πάντα.
Ασφαλώς η αγάπη συνδέεται και με τον έρωτα. Πολύ συχνά είναι δυσδιάκριτη η διαφορά τους, γιατί οι δύο κύκλοι, της αγάπης και του έρωτα, χωρίς να είναι ομόκεντροι, συχνά τέμνονται και ένα μεγάλο μέρος του ενός εισέρχεται στο χώρο του άλλου. Έχουμε δει πολλές φορές η αγάπη να συμπληρώνονται με τον έρωτα αλλά και ο έρωτας να ολοκληρώνεται με την αγάπη. Τα χαρακτηριστικά του έρωτα είναι διαφορετικά. Να μην ξεχνάμε ότι είναι παιδί της Αφροδίτης αλλά και του Άρη, θεού του πολέμου!
Η αγάπη, η έντονη επιθυμία και αφοσίωσή μας μεταφέρεται και σε πράγματα, πολλές φορές αρνητικά, όπως είναι η αγάπη για τα χρήματα, την κατανάλωση και άλλα τέτοια. Στην περίπτωση αυτή όμως η αγάπη υποτάσσεται σε πάθη και αδυναμίες. Και εδώ όποιος τη χρησιμοποιεί κατ’ αυτό τον τρόπο λειτουργεί καταχρηστικά, γιατί αρνείται ή προδίδει την έννοια και τα ουσιώδη γνωρίσματά της.
Γνωρίζουμε τον αντίλογο.
– Τότε γιατί δεν αγαπάμε; Γιατί ξεχείλισε το μίσος, που εκφράζεται με χίλιους τρόπους, που διαπερνά οριζόντια και κάθετα ολόκληρη την ανθρωπότητα;
Έχουμε την εντύπωση ότι εδώ βρίσκονται οι πιο εύκολες και γρήγορες απαντήσεις. Όλοι τις γνωρίζουμε, αρκεί να κοιτάξουμε στον μικρό (στον δικό μας) καθρέφτη ή στον μεγάλο μας (στον διεθνή). Με λίγα λόγια χρειαζόμαστε προσωπική μα και ευρύτερα εθνική αυτογνωσία, αυτοέλεγχο και αυτοκριτική. Χρειάζεται να πονέσουμε, για να ανέβουμε.
Δυστυχώς, πολύ δύσκολα πράγματα, ειδικά στην εποχή μας.