Τάσος Μακρής
Η σημασία που παίρνει το ρήμα «γιλώ» στο λεσβιακό ιδίωμα είναι αυτό της εξαπάτησης, της κοροϊδίας. Για να εξαπατηθεί όμως κάποιος, πρέπει να διακριθεί για την αφέλειά του, αφού η εξαπάτησή του μπορεί να γίνει και με ένα σύκο, όπως μας διαβεβαιώνει ο τίτλος μας. Μ’ αυτές όμως τις διευκρινίσεις δεν γίνεται αρκούντως κατανοητή η συσχέτιση του σύκου και της εξαπάτησης, για αυτό απαιτείται η συνδρομή μιας ιστοριούλας σχετικής με το θέμα.
Το αφεντικό είχε έναν ταϊφά (ομάδα εργατών) κι έσκαβαν το μεγάλο του κτήμα.
Κάθε μέρα έδινε με μυστικότητα στον καθένα από ένα σύκο με την εντολή να το κρατάει μυστικό, γιατί δεν θα του ξανάδινε. Κατά τη διάρκεια της εργασίας το αφεντικό έβαζε μία φωνή: “Άντι συ που έφαγες το σύκο…”. Κι ο εργάτης νιώθοντας υποχρεωμένος, γιατί το αφεντικό τον ξεχώρισε από τους άλλους και τον αντάμειψε με το σύκο, έβαζε τα δυνατά του, παρασύροντας και τους άλλους σε αποδοτικότερη δουλειά. Άλλο το σύκο το είχαν φάει όλοι και η προσπάθεια γινόταν από όλους, που είχαν εξαπατηθεί με ένα σύκο!
Το αν η ιστοριούλα είναι αληθινή ή βγήκε από τη φαντασία κάποιου προβληματισμένου πάνω στα εργατικά, δεν έχει και μεγάλη σημασία, αφού σίγουρα είναι αληθοφανής. Η εξαπάτηση χρειάζονται δύο παράγοντες, τον πονηρό και τον αφελή, και αυτοί οι τύποι εμφανίστηκαν στη Γη, άμα τη εμφανίσει του ανθρώπινου είδους. Τον έναν τον έλεγαν Κάιν και τον άλλον Άβελ. Ο ένας γέλασε “εξαπάτησε” τον άλλον “αντί πινακίου φακής”. Οι αρχαίοι Εβραίοι παρατήρησαν, μελέτησαν και περιέγραψαν το φαινόμενο στην Παλαιά Διαθήκη, γιατί ίσως να διαιστάνθηκαν πως θα υπάρχει διαχρονικά, όσο υπάρχουν άνθρωποι.
Οι δικοί μας πάλι πρόγονοι έκαναν την ίδια δουλειά με μια παροιμιώδη έκφραση που χρησιμοποιούμε και εμείς σήμερα. Η φράση μοιάζει ασήμαντη και στα χρόνια μας περίεργη. Το σήκω δεν έχει καμία αξία και μας φαίνεται ακατάλληλο για δελαιάρ και για τον πιο αφελή άνθρωπο. Κάποτε όμως ένα ξερό σύκο εκτός από τη γλύκα του έδινε και πολύτιμες θερμίδες για τους εργαζόμενους. Σήμερα θα μπορούσαμε να αντικαταστήσουμε με σοκολάτα, με κάποιο άλλο συσκευασμένο καλούδι η με άλλη παροχή στον εργαζόμενο από το αφεντικό του. Πάντα όμως αυτό δεν είναι υποδεέστερο της αξίας της εργασίας.
Με αυτή την ανάλυση της φράσης το σύκο θα μπορούσε να πάρει και εμβληματικές διαστάσεις για τις συνθήκες εργασίας. Στα χρόνια εκείνα οι άνθρωποι δεν δούλευαν για το μεροκάματο αλλά μόνο για να μπορέσουν να κρατηθούν στη ζωή. Και αυτό οφειλόταν στην αναλγησία των αφεντάδων η συμπεριφορά των οποίων διαχρονικά έμεινε η ίδια. Το δέλεαρ κατά εποχές μπορεί να αλλάζει, το σύκο όμως μπορεί να μένει σαν έμβλημα της νοοτροπίας και των μεθόδων υλοποίησής της .