Τάσος Μακρής
“Β”
Βάλι μι του νου σ’!=Σκέψου
Η φράση σηματοδοτείται με θαυμαστικό, γιατί δεν είναι προσταγή είναι, θα λέγαμε, προβληματισμός. Της περισσότερες φορές συνοδεύεται με το προτρεπτικό μόριο “για”: “Για βάλι μι του νου σ’!”= για σκέψου! Και βέβαια, για να σκεφτείς, πρέπει να βάλεις το μυαλό σου, το νου σου, να δουλέψει. Ίδιες λέξεις με την καθομιλουμένη, ίδιος μηχανισμός σύνταξης, αλλά προέκυψε ιδιωματική φράση.
Βάλι τ’ν όριξ’ στου ξύδ’.
Η φράση λέγεται όταν είναι αμφίβολη η πραγματοποίηση κάποιος επιθυμίας. Η διατύπωση είναι οπωσδήποτε ειρωνική. Η όρεξη είναι αφηρημένο ουσιαστικό και δεν μπαίνει στο ξύδι. Σύμφωνα όμως με την συνομιλητή, μας η όρεξη πρέπει να συντηρηθεί επί αρκετό χρόνο ως την πραγματοποίηση και αυτό γίνεται με συντηρητικό το ξύδι. Είναι από τις περιπτώσεις που μας κάνουν να πιστεύουμε η ντοπιολαλιά μας έχει τα κέφια της, αντανακλώντας τα κέφια της κοινωνίας.
Βαλθήκαν δίχειρ’ τσι τρίχειρ’.
Κάποιοι προσπάθησαν με όλες τις δυνάμεις τους να συμβιβάσουν κάποια διαπροσωπική διαφορά. Ο τύπος “βαλτήκαν” είναι του ρήματος βάζω (παθητικός αόριστος), το οποίο στην καθομιλουμένη παίρνει πολλές σημασίες. Στην ντοπιολαλιά μας παίρνει μια ακόμα, την εμπλοκή σε διαμεσολαβητικό ρόλο. Βαλτήκαν = διαμεσολάβησαν. Περίεργοι είναι οι λεκτικοί σχηματισμοί “δίχειρ’ και τρίχειρ”= με το δυο και με τα τρία χέρια. Και οι δύο δείχνουν τη σοβαρή ενασχόληση με το θέμα, αλλά ο τερατόμορφος τρίχειρος πλάστηκε για επίταση της προσπάθειας.
Βάλι βούλα
Η bulla είναι λατινική λέξη και σημαίνει σφραγίδα. Στην νεοελληνική σημαίνει και το αποτύπωμα της σφραγίδας στο λευκό χαρτί ή στο βουλοκέρι. Η βούλα μπαίνει για να εξασφαλίσει κάποια γραφή ή κάποια σημασία δείχνοντας, το σεβασμό και απαραβίαστο περιεχόμενο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όποιος τη θέτει υποτίθεται πως ασκεί κάποια εξουσία, ίσως κατέχει και γνώσεις σπουδαιότερες από τους πολλούς ανθρώπου. Αυτό ακριβώς θέλει να δηλώσει η φράση της ντοπιολαλιάς μας:” Σύ για εύτα βάλι βούλα!”= σύ αυτά τα ξέρεις καλά.
Βγάζ’ τσ’ απ’ του τράγου γάλα
Πρόκειται για παραδοξότητα η οποία χρησιμοποιείται στο λόγο με τη μορφή υπερβολής για να προσδώσει σε κάποιον άτομο ξεχωριστές ικανότητες. Το γάλα χρησιμοποιείται για αντικατάσταση κάθε οφέλους από πηγές που μοιάζει να είναι αδύνατον. Έτσι ο μεταφορικός λόγος ρέει για πρόσκοπτα.
Βουγή να σ’ εύρ’
Πρόκειται για κακή ευχή, δηλαδή κατάρα. Ο τρόπος διατύπωσης δεν αφήνει καμιά αμφιβολία. Το ρήμα “βρίσκω” χρησιμοποιείται εδώ και σε πολλές άλλες περιπτώσεις με τη σημασία του λαχείου, της σύμπτωσης αλλά και στην κακή εκδοχή τους, στην ατυχία. Για την καλή τύχη συχνότητα να χρησιμοποιούνταν το “λαχαίνου”. Αλλά το νοηματικό στίγμα το δίνει πιο πολύ η “βουγή”. Η λέξη, εκτός από τον ήχο, εμπεριέχει και την απειλή και κάτι κακό. Η κακή είδηση είναι κοινωνική βοή, η οποία με το βαρύ της ήχο περιφέρεται στην κοινωνική ομάδα και δημιουργεί αβάσταχτο κλίμα για το άτομο ή για τα άτομα που αφορά.
Βράζου μι του ζ’μί μ’
Η φράση είναι μεταφορικός λόγος και ως εκ τούτου γίνεται κατανοητός σου μόνο με ελεύθερη μετάφραση. Σημαίνει υποφέρω στη μοναξιά, βιώνω τη μοναξιά μου, δεν περιμένω καμιά βοήθεια .
Τούτη η φράση θα έπρεπε να δοθεί στα χέρια ψυχίατρου -ψυχαναλυτή να καταλάβει πόσο βιώνει τη μοναξιά του ένα παθολογικά κλειστό στον εαυτό του άτομο. Υποθέτουμε πως ο ψυχικός πόνος είναι ο χειρότερος. Οι πρόγονοί μας πάντως ήταν σίγουροι, αφού τον παρομοίαζαν με τον βρασμό! Τι πιο επώδυνο; Εκτός και, αν το άτομο, που υποφέρει μοναχό του “βράζει στο ζουμί του”. Τότε ασφαλώς και θα πλησιάζει στο αποκορύφωμα της οδύνης!
Αποκαλύπτουμε στη δύναμη τέτοιου λόγου!