Ιγνάτης Ψάνης
Ο Ιωάννης (ο Πρόδρομος), ο επιλεγόμενος στη συνέχεια Βαπτιστής, που ήταν 6 μήνες μεγαλύτερος του Χριστού, και διέμενε στην έρημο, ασκητεύοντας και κηρύττοντας το βάπτισμα μετανοίας, βάπτισε με έκπληξη και τον Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό. Κατά δε τη στιγμή της Βάπτισης κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα από τον ουρανό ακούσθηκε φωνή που έλεγε:
Οὗτος ἐστίν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα.
Αυτή δε είναι και η μοναδική φορά της εμφάνισης, στη Γη, της Αγίας και ομοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδος υπό του πλήρους «μυστηρίου» της Θεότητας. Τα Θεοφάνια ονομάζονται έτσι επειδή η φωνή του Θεού ακούστηκε στη γη.
Τάσος Μακρήs
Σήκω κυρά να στολιστείς
να πας ταχειά στα Φώτα
που θα βαφτίσουν το Χριστό
τσι είνι μεγάλη δόξα.
Βάλι τουν ήλιου πρόσουπου
τσι του Φιγγάρι πίσου
τσι του κοράκου του φτερό
βάλ’ του γαϊτανοφρύδι.
Παραμονή των Φώτων, τα παιδιά θα πούνε πάλι τα κάλαντα.Οι νοικοκυρές γύρισαν από την ακολουθία του μεγάλου αγιασμού. Με τα μπουκαλάκια γεμάτα αγιασμό θα ράνουν το σπίτι, τα ζωντανά, τα χωράφια, να φύγουν οι καλ’καντήδις (οι καλικάντζαροι). Μαζί έριχναν και στάχτη στις γωνίες της αυλής και όπου υπήρχε υποψία πως θα φώλιαζαν τα ζημιογόνα αυτά τερατάκια. Να φύγουν και οι ψύλλοι και οι κοριοί.
Ο παπάς με την αγιαστούρα του γύριζε στα σπίτια με συνοδεία παιδιών
που έψαλαν το:
«Εν τοις ρείθροις σήμερον του Ιορδάνου….»
σκορπούσε με τα κλωνιά του βασιλικού τον αγιασμό, φιλούσαν οι ένοικοι τον σταυρό και το χέρι του κι έριχναν στη «μπακίρα», που κρατούσε ένα παιδί, τον οβολό τους, που πολλές
φορές μεταφραζόταν και σε είδος.
Εν τοις ρείθροις σήμερον
(σφάξατι του γρουν’ σας;)
του Ιορδάνου…
(κάνατι λουκάν’κα;)
και ο παπάς γινόταν κατανοητός.
Το απόβραδο ήταν των παιδιών. Η τρίτη φορά στις γιορτές, που τα σοκάκια του χωριού θα αντιλαλούσαν τις παιδικές φωνές:
Σήμερα τα Φώτα και φωτισμοί
και χαρές μεγάλες και αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθεται η Κυρά μας με τον Χριστό.
Σπάργανο βαστάει, κερί κρατεί
και τον Άγιο Γιάννη παρακαλεί.
Άγιε Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή
βάφτισε κι εμένα Θεού παιδί.
Να αγιάσουνε οι κάμποι και τα βουνά
να αγιάσει κι η Κυρά μας η Παναγιά.
Καλή μέρα, καλή ‘σπέρα
καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.
Εσφάξαμε τον πετεινό
κι αφήσαμε την κότα
πληρώστε μας το κόπο μας
να πάμε σ’ άλλη πόρτα.
Τα κάλαντα των Φώτων δεν ήταν τόσο αποδοτικά. Οι δυο προηγούμενες εξορμήσεις των παιδιών είχαν εξαντλήσει τα αποθέματα του κελαριού και στη γιορτή αυτή δεν έκαναν καινούργια γλυκά.
Ανήμερα των Φώτων, μετά την ακολουθία, ριχνόταν ο σταυρός στη θάλασσα, να αγιάσουν τα νερά. Εκείνη τη μέρα, οι γιορταστικές εκδηλώσεις μεταφέρονταν στη Σκάλα. Οι νέοι έπεφταν στα παγωμένα νερά, να πιάσουν το σταυρό και μετά σχημάτιζαν ομάδα που περιφερόταν στα μαγαζιά με τον ανασυρθέντα σταυρό και έπαιρναν φιλοδωρήματα.
Η πίστη ήταν πως απ’ την ώρα που ο σταυρός άγιαζε τα νερά, οι θάλασσες γαλήνευαν. Η δοξασία αυτή πέρα από την πίστη, δείχνει και την παρατήρηση πως σ’ αυτή την περίοδο τοποθετείται και το φυσικό φαινόμενο των αλκυονίδων ημερών. Έτσι θρησκευτικό γεγονός και φυσικό φαινόμενο συνέπιπταν.
Με τον αγιασμό έφευγαν οι καλ’καντήδις, τέλειωνε το γιορταστικό δωδεκαήμερο κι όλα γύριζαν στους συνηθισμένους ρυθμούς.
Αναδημοσίευση: τεύχος 128/2001″ΠΟΛΙΧΝΙΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ”