Ένα άρθρο για λίγους, ίσως για πολλούς, μακάρι για όλους.
Πέτρος Καναρίδης
Η 9η Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσης «Πολλὰ τὰ δεινὰ κοὐδὲν / ἀνθρώπου δεινότερον πέλει» ( στ.332-333 Ἀντιγόνη Σφοκλέους ) μτφ. «Πολλὰ τὰ θαύματα, μα πιο μεγάλο θαύμα, ο άνθρωπος». Αυτός μπορεί και επιβάλλεται στην στεριά και την θάλασσα με το κυνήγι, την αλιεία και με την εξημέρωση των ζώων. Και αφού λοιπόν εξασφάλισε τις υλικές προυποθέσεις της διαβίωσής του, διαβαίνει την πύλη του πολιτισμού με θεμελιώδες και κορυφαίο συνάμα επίτευγμα, την Γλώσσα. « Καὶ φθέγμα καὶ ἀνεμόεν / φρόνημα και αστυνόμους/ ὀργὰς ἐδιδάξατο (στ. 353 356.) μτφ Ένας τον άλλον δίδαξε λιαλιά και σκέψη σαν το πνεύμα των ανέμων και την όρεξη-επιθυμία να ζει σε πολιτεία-κοινωνία.»
Εξαίρεται λοιπόν το πνευματικό φανέρωμα και η δημιουργία πολιτισμού και πολιτείας. Η λιαλιά-γλώσσα και η σκέψη συνιστούν τον προφορικό και γραπτό λόγο, αλλά και τον ενδιάθετο λόγο τη λογική σκέψη. Η Λογική δηλαδή, που φέρει εκ της φύσεώς του ο άνθρωπος, χρειάζεται και το γλωσσικό όργανο – την γλώσσα που κάθε φορά κατέχει – για να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο. Δηλαδή η γλώσσα είναι σάρκα από την σάρκα της σκέψης. Γιατἰ ο άνθρωπος δεν μιλάει μόνο με τη γλώσσα, αλλά και σκέπτεται μέσω της γλώσσας. Με άλλα λόγια γλώσσα χωρίς σκέψη είναι σώμα χωρίς ψυχή. Στον Πλάτωνα (και ειδικότερα στο έργο του «ο Σοφιστής») λέγεται με εξαιρετικό τρόπο: « το ρέμα το οποίο πηγάζει από την ψυχή και περνάει από το στόμα ενωμένο με την φωνή, αυτό έχει ονομαστεί και είναι ‘’Λόγος’’ . «Μπορεί η γνώση να είναι δύναμη, αλλά χρειάζεται και η γέφυρα του λόγου, για να μεταδοθεί και να καρπίσει αυτή η γνώση.» λέγει ο εμπειριστής φιλόσοφος Βάκων. Αυτός είναι ο Λὀγος που δόξασε, όσο τίποτε άλλο αυτήν την ‘’όμορφη και παράξενη πατρίδα’’ κατά την εκφορά του Οδυσσέα Ελύτη. Είναι ο Ελληνικός Λόγος – ο ποικίλος . Ο λόγος ο εύηχος και πολυχρωματικός. Ο λόγος της Φιλοσοφίας, των Επιστημών και της Τέχνης. Ο λόγος, ο αγαπητός από την παγκόσμια πνευματική κοινότητα πάλαι τε καὶ ἐπ’ ἐσχάτων . Ο οικουμενικός λόγος της Καινής Διαθήκης. Ο προφητικός λόγος (και Λόγος) του Θεού. Ο λόγος αυτός ο ελληνικός τιμάται ως ελληνική γλώσσα παγκοσμίως την 9η Φεβρουαρίου ημερομηνία θανάτου του Εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού. ‘’Ελευθερία και γλώσσα’’ ήταν η έγνοια του. Το όραμά του ήταν και τις δύο να τις κερδίσει το έθνος του ‘’μήγαρις έχω άλλο στο νου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα’’ δήλωνε.
Και πράγματι η ελληνική γλώσσα και πολιτισμός αποτελεί το ισχυρότερο εθνικό μας ανάχωμα και το ανθεκτικότερο αμυντικό φυλετικό κύτταρο. Tρανή επιβεβαίωση αυτού είναι η επιβίωση του ελληνικού γένους κατά την μακραίωνη ρωμαιοκρατία (από το 146 π.Χ) και την μακροχρόνια Οθωμανοκρατία-Τουρκοκρατία (1453-1821). Μάλιστα δε αξιοσημείωτος είναι ο λόγος-ομολογία του Ρωμαίου ποιητή Ορατίου: « Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio». Δηλαδή η κατακτημένη Ελλάδα υπέταξε τον άγριο νικητή και εισήγαγε τα γράμματα και τις τέχνες στο αγροίκο Λάτιο. Εξ αυτού και η πανθομολογουμένη αλήθεια ότι ο Ευρωπαἳκός-Δυτικός πολιτισμός είναι γέννημα του Αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Και όπως γίνεται αντιληπτό, φορέας και αγωγός μετάδοσης είναι η ελληνική γλώσσα την οποία οφείλουμε να τιμούμε όχι μόνο επετειακά, αλλά καθημερινά με τη σωστή χρήση και σεβασμό στην ιστορία της. Επί πλέον να μην λησμονούμε ότι η Ελληνική Αττική Κοινή ως η ανώτερη μορφή και πιο δουλεμένη , η πιο ικανή να εκφράσει τα πιο σύνθετα και λεπτά νοήματα έγινε η πρώτη παγκόσμια γλώσσα. Είχε φροντίσει γι’ αυτό ο ίδιος ο Μεγαλέξανδρος κατά την σύντομη βασιλεία του. Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος: ‘’ Αλέξανδρος τρισμυρίους παῖδας Περσῶν ἐπιλεξάμενος, ἐκέλευσεν γράμματα μανθάνειν ἑλληνικά.’’ Την προσπάθειά του συνέχισαν οι διάδοχοί του. Την συνοψίζει ο Καβάφης στο ποἰημά του : 200 π.Χ. ‘’ Ἐμεῖς οἱ Ἀλεξανδρεῖς, οἱ Ἀντιοχεῖς, οἱ Σελευκεῖς // Καὶ οἱ πολυάριθμοι επίλοιποι Ἕλληνες // Συρίας καὶ Αἰγύπτου, // καὶ οἱ ἐν Μηδία καὶ οἱ ἐν Περσίδι // καὶ ὅσοι ἄλλοι, // Μὲ τὶς ἐκτεταμένες ἐπικράτειες, μὲ τὴν ποικίλη δράση // τῶν στοχαστικῶν προσαρμογῶν // Καὶ την Κοινὴν Ἑλληνικὴν Λαλιὰ // Ὡς μέσα στὴν Βακτριανὴ τὴν πήγαμε ὡς τοὺς Ἰνδοὺς,’’ Είχε ριζώσει λοιπὀν στον τὀτε γνωστό κόσμο των Ελληνιστικών χρόνων η ελληνική γλώσσα. Ήταν επομένως αναπόφευκτο να υπάρχει διγλωσσία στην Ανατολική Ρωμαῐκή Αυτοκρατορία: Επίσημη γλώσσα του κράτους η Λατινική και καθομιλουμένη η κοινή ελληνιστική. Αυτό κράτησε μέχρι τον 7ο αιώνα μ.Χ. Τότε ο Αυτοκράτωρ Ηράκλειος καθιέρωσε ως επίσημη γλώσσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας – της Ρωμανίας επί το ορθότερον ( Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ) – την ελληνικἠ. Ως ελληνικό λοιπόν πορεύεται και το Βυζάντιο, το οποίο ως τέτοιο έχει καταγραφεί στη συνείδησή μας. Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να επισημανθεί η συνεισφορά του Βυζαντίου στην εξέλιξη της γραφής, την διάσωση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και της μεταγενέστερης μέσα από τους χειρόγραφους κώδικες που ήταν πολύ πιο εύκολο να διατηρηθούν, να αντιγραφούν και έτσι η γλώσσα μέσα από τα έργα και την λογοτεχνία να συνεχίσει να υπάρχει και να υπερέχει.
Με την σύντομη αυτή αναφορά μας στην ελληνική γλώσσα θελήσαμε να την τιμήσουμε και να αναδείξουμε την ιστορικότητά της, τον πνευματικό δυναμισμό της, το κύρος της, την υπεροχή της χαρακτηριστικά τα οποία επιβεβαιώνει η θέση της κατά το παρελθόν ως πρώτη παγκόσμια γλώσσα και εξ αυτού η οικουμενική ακτινοβολία της η οποία παραμένει μέχρι σήμερα, καθότι αποτελεί την μήτρα του συγχρόνου Δυτικού Πολιτισμού. Εξ άλλου αυτό φαίνεται από το πλήθος ξένης βιβλιογραφίας για την ελληνική γλώσσα και την προτίμηση πολλών απλών ανθρώπων να την γνωρίσουν . Να σημειώσουμε ότι σε πολλλές ευρωπαῐκές πόλεις διοργανώνονται εκδηλώσεις στο πλαίσιο της παγκόσμιας ημέρας για την ελληνική γλώσσα. Μάλιστα η πρωτοβουλία για την καθιέρωση μιας ημέρας αφιερωμένης στην ελληνική γλώσσα ξεκίνησε με πρωτοβουλία ελληνικών κοινοτήτων στην Ιταλία το 2014 στην οποία πρωτοστάτησαν τα κλασσικά Λύκεια. Βεβαίως εκδηλώσεις και μάλιστα αξιόλογες έχουν γίνει και στην ελληνική επικράτεια με διαλέξεις που φωτίζουν πολύπλευρα το φαινόμενο ‘’ελληνική γλώσσα’’ καθώς και με ποικίλες δραστηριότητες. Στους τωρινούς χαλεπούς όμως καιρούς με την βαθιά πολιτιστική κρίση που βιώνουμε δεν αρκεί μια ημέρα, όσο σπουδαία και να είναι.
Πρέπει η γλώσσα να δεσπόζει στη σκέψη μας. Και πρωτίστως βεβαίως οι φυσικοί θεσμικοί υπηρέτες της Γλώσσας οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, πάσης φύσεως συλλογικά όργανα, κυρίως Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και δημοσιγράφοι, όσοι εκφέρουν δημόσιο λόγο δεν πρἐπει να κοιμούνται ήσυχοι. Αλλά και όλοι μας οι απλοί άνθρωποι δεν είμαστε άμοιροι ευθύνης. Στην καθημερινή επικοινωνία οφείλουμε να προσέχουμε την χρήση της γλώσσας, όσο μπορούμε. Εμείς ως ιστὀτοπος αφ’ενός μεν προσέχουμε και φροντίζουμε την γλώσσα των κειμένων που παρουσιάζουμε , αφ’ετέρου δε θα προσπαθήσουμε να κρατήσουμε στην επικαιρότητα το θέμα της γλώσσας και με κάθε τρόπο να κεντρίζουμε το ενδιαφέρον των αναγνωστών μας γι’ αυτήν.
.