Ιγνάτης Ψάνης
Από την εποχή που η προσωπική οργή και το μίσος, “μήνις, κατά τον Όμηρο στην “Ιλιάδα”, του Αχιλλέα κατά του Αγαμέμνονα έθεσε σε κίνδυνο την Τρωική εκστρατεία, ίσαμε σήμερα δεν έχουν τελειώσει τα ιστορικά γεγονότα του εμφυλίου διχασμού, των αδελφοκτόνων παθών, που ξεκινούν από τις κεφαλές, τους ηγέτες τούτης της μικρής περιοχής του κόσμου και σε ελάχιστο χρόνο συμπαρασύρουν και τον λαό, που μετατρέπεται σε μάζα, όχλο, παρορμητικό κοπάδι, έτοιμο να σφάξει και να σφαχτεί! Γεμάτες οι σελίδες της Ιστορίας κάθε εποχής από εμφύλιους σπαραγμούς.
Και τούτα συμβαίνουν ακόμα και στις πιο κρίσιμες ιστορικές στιγμές, ακόμα και για την ύπαρξη μας ως κράτος. Ένας κακός δαίμονας δε μας αφήνει να φιλιώσουμε. Και το χειρότερο, δε μαθαίνουμε, δε βάζουμε μυαλό. Με την πρώτη ευκαιρία είμαστε έτοιμοι να σηκώσουμε το μπαϊράκι μας υπέρ των δικών μας “ιερών και οσίων”.
Το άρθρο που ακολουθεί αναφέρεται σε μια τέτοια περίοδο εμφυλίου, από τις πιο επώδυνες της νεότερης ιστορίας μας, στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου 1944-1949. Μια πικρή γεύση του επάρατου αυτού διχασμού βίωσε και το χωριό μας την 28η Οκτωβρίου του 1945.
Δεν έχουμε ως στόχο να ξύσουμε πληγές του παρελθόντος ούτε να αναβιώσουμε πάθη και μίση εμφύλια, “οικεία κακά” όπως θα έλεγαν και οι αρχαίοι. Μια ιστορική καταγραφή ενός διχαστικού, εμφυλιοπολεμικού κλίματος την ημέρα της εθνικής γιορτής στον Χορό (για… τους φρέσκους είναι μαχαλάς, συνοικία, περιοχή του χωριού).
Την προσωποποίηση της Διχόνοιας μας τη διέσωσε και ποιητικά, για να μείνει εθνικά αντισυμβολική πανελλήνια η εικόνα της, ο Δ. Σολωμός στον “Ύμνο προς την Ελευθερία”, στροφές 144 κ. ε.
Η Διχόνοια που βαστάει
Ένα σκήπτρο η δολερή
Καθενός χαμογελάει,
Πάρ’ το, λέγοντας, και συ.
» Κειό το σκήπτρο που σας δείχνει
Έχει αλήθεια ωραία θωριά
Μην το πιάστε, γιατί ρίχνει
Εισέ δάκρυα θλιβερά.
Από όσα προηγήθηκαν είναι φανερό πως ο σημερινός σκοπός μας είναι από τη μια να καταγράψουμε το ιστορικό γεγονός, κομμάτι της πολυχνιάτικης ιστορίας μας και από την άλλη μήπως και πάρουμε, έστω και μετά από τόσα χρόνια, ένα μικρό μάθημα από το πικρό πάθημα του παρελθόντος. Δεν το πιστεύουμε, αλλά λέμε… Και το τονίζουμε αυτό, γιατί τα κομματικά-πολιτικά πάθη και ήθη στη χώρα μας και κυρίως στην περιοχή μας, ακόμα και σήμερα καλά κρατούν! Είναι έτοιμα ανά πάσα στιγμή να αναδυθούν και έντονα να διχάσουν.
Όλα ξεκίνησαν τυπικά, γιατί ουσιαστικά η διαμάχη παραμόνευε από την εποχή που πολεμήσαμε τον Γερμανό-κατακτητή στα βουνά, τον Δεκέμβρη του 1944, γι’ αυτό και ιστορικά λέγονται “Δεκεμβριανά” Με την ονομασία, λοιπόν, αυτή είναι γνωστή η ένοπλη σύγκρουση, που έλαβε χώρα στην Αθήνα, μεταξύ του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ από τη μία πλευρά και των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων από την άλλη. Ξεκίνησε στις 3 Δεκεμβρίου 1944 με το συλλαλητήριο της Πλατείας Συντάγματος και τελείωσε τυπικά με την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου 1945.
Η στρατιωτική και πολιτική ήττα του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ από τα δύο προαναφερθέντα γεγονότα δε σημαίνει πως τα πολιτικά πάθη μειώθηκαν ή μέρεψαν. Ο αγώνας για τον έλεγχο ή την καθοδήγηση των πολιτικών πραγμάτων της χώρας ήταν ασίγαστος. Από τη μια το ΕΑΜ που είχε αποδυθεί σε μια συνεχή και συστηματικό πολιτικό αγώνα, μετά την επικράτησή του στο βουνό, για τον έλεγχο μεγάλου μέρους της χώρας, οπότε δικαιωματικά, κατά τη γνώμη του, απαιτούσε και το μερίδιο της πολιτικής που του αναλογούσε. Και από την άλλη, η νόμιμη εξουσία της χώρας, πολιτικοί ταγοί και βασιλιάδες, ως αυτοεξόριστοι στην αλλοδαπή, που αφού άφησαν ακέφαλη και ακαθοδήγητη τη χώρα, μετά την απελευθέρωση και την αποχώρηση των Γερμανών κατακτητών, δικαιωματικά και αυτοί, κατά τη γνώμη τους, διεκδικούσαν. την εξουσία. Μόνο που επειδή δεν είχαν τη στρατιωτική δύναμη και την οργανωτική υποδομή, λογικό εξάλλου, τους συνέδραμαν οι Βρεττανοί, που με τη συμφωνία του Πότσδαμ μεταξύ των συμμάχων ανέλαβαν την κηδεμονία μας. Όλοι οι παλιοί θυμούνται τον Στρατηγό Σκόμπι και το νησί μας τον υποδέχτηκε. .μετά βαΐων και κλάδων.
Μέσα σ’ αυτό το αρρωστημένο κλίμα περνούσε και το 1945. Φτάνουμε έτσι στην 28η Οκτωβρίου του ’45. Όσοι αριστεροί φαντάροι πολέμησαν στην Αλβανία, με επί κεφαλής τους τραυματίες ανεβαίνουν στο Χορό, για να γιορτάσουν την ημέρα της εθνικής γιορτής. Η κίνηση αυτή μόλυνε τη εθνική επέτειο, κατά τη γνώμη των εθνικοφρόνων, και γι’ αυτό έπρεπε να διαλυθεί με κάθε τρόπο και μέσον το πανηγύρι τους.
Εμείς σταματάμε σ’ αυτό το σημείο την αφήγησή μας. Δημοσιεύουμε το περιστατικό, όπως το κατέγραψε ο Τύπος των ημερών εκείνων και από τις δύο πλευρές και από το “ΕΜΠΡΟΣ”, όργανο περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ και από τη “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ”, όργανο της Εθνικής Ενώσεως Δημοκρατικών Λέσβου.
Επειδή αναφέρονται ονοματεπώνυμα πρωταγωνιστών ή συμμετεχόντων στο περιστατικό, οι απόγονοι των οποίων ζουν αλλά και επειδή τα επώνυμα τους είναι γνωστά στο χωριό και φυσικά είναι μέγα λάθος να στοχοποιούνται συγχωριανοί μας, για τον λόγο αυτό και τα παραλείψαμε.
Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟ
Κατά τη χθεσινή επέτειο της κήρυξης του ιταλοελληνικού πολέμου όλοι οι ανάπηροι του Πολιχνίτου, που άφησαν κομμάτια από το κορμί τους στο αλβανικά βουνά, θέλησαν να γιορτάσουν την 28η του Οχτώβρη. Πήραν τη μουσική με την άδεια της αστυνομίας και πήγαν στο μέρος του χωριού που γίνεται ο χορός. Σε όλη τη διαδρομή τους έρραιναν με λουλούδια κορίτσια του του λαού και χιλιάδες άντρες και οι γυναίκες που ακολουθούσαν, που με εθνικά τραγούδια πανηγύριζαν την επέτειο του αντιφασιστικού πολέμου. Πάνω από τέσσερις χιλιάδες μαζεύτηκαν στον τόπο του χορού.
Η γιορτή ξεκίνησε με τον εθνικό ύμνο. Οι ανάπηροι με τα ξύλινα πόδια άνοιξαν το χορό μέσα σε θύελλα από χειροκροτήματα. Πολλοί έκλαιγαν από συγκίνηση. Χόρεψαν οι πολεμιστές της Αλβανίας, οι γέροι του χωριού και οι νέοι. Χόρεψαν οι κοπέλες του χωριού, χόρεψαν οι εθνοφύλακες μαζί με αναπήρους χορούς της πατρίδας τους, Την όλη γιορτή τη χαρακτήριζε ένα ανώτερο πνεύμα πατριωτισμού και συναδέλφωσης. Δεν τραγουδήθηκε ούτε ένα εαμικό τραγούδι, για να μην βρουν πάτημα οι εχθροί του λαού.
Κάποια στιγμή περί το τέλος της γιορτής και ενώ πια η μουσική είχε κινήσει εμφανίστηκαν από την άλλη μεριά καμία σαρανταριά της αντίδρασης κουβαλώντας την εικόνα του βασιλιά και προσπαθώντας να εισχωρήσουν στο συγκεντρωμένο κόσμο. Αμέσως άρχισαν τους πυροβολισμούς κατά του πλήθους. Η εθνοφυλακή που ήταν μαζί τους με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Βελισσάρη υποστήριζε το δολοφονικό τους έργο. Μπροστά σε αυτή την κυνική και απρόκλητη επίθεση οι πολιχνιάτες αμύνθηκαν ηρωικά και με πέτρες και με ξύλα που βρέθηκαν μπροστά τους αντιμετώπισαν το αυτόματα, τις χειροβομβίδες και τα πιστόλια. Οι χαφιέδες και άλλοι ξυλοκοπήθηκαν και θα τους λυντσάριζε ο κόσμος. αν δεν τους έσωζε η εθνοφυλακή. Οι πολίτες εξαγριώθηκαν όταν είδαν τον χαφιέ… να πετά τη χειροβομβίδα και να τραυματίζεται βαριά ο επονίτης… και άλλοι άντρες και γυναίκες ελαφρά. Οι τραυματίες από βλήματα ξεπερνούν τους δέκα. Η συμπλοκή βάσταξε μία ώρα και ο τόπος του χορού έμοιαζε με εικόνα πραγματικής μάχης με τη διαφορά ότι οι πολιχνιάτες αγωνιζόταν με τα χέρια ενάντια στους πάνοπλους χαφιέδες.
Μετά το γεγονότα
Η χωροφυλακή με αρκετή καθυστέρηση σκέφτηκε να αποκαταστήσει την τάξη με έκτακτα μέτρα. Απαγόρευσε την κυκλοφορία από τις 7 :00 και βοηθούμενη από τους…… έκανε μαζικές συλλήψεις δημοκρατικών πολιτών, για να προλάβει .. αντίποινα. Τον ελασίτη … τον πήραν από το σπίτι του και τον ξυλοκόπησαν σε βαθμό που κινδύνεψε η ζωή του οι γιατροί δήλωσαν τόσο για αυτόν όσο και για τον … ότι είναι γεμάτος από θραύσματα χειροβομβίδας και ότι δεν εγγυώνται για τη σωτηρία τους. Ο λαός του Πολιχνίτου θα κατευναστεί μονάχα αν συλληφθούν οι δολοφόνοι και ο αρχιτρομοκράτης Βελισσάρης. Και συνεχίζει το άρθρο μα την απαίτηση να τιμωρηθούν οι ένοχοι.
Η άλλη πλευρά
Από την άλλη πλευρά η εφημερίδα “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ”, την επόμενη μέρα, στις 30 Οκτωβρίου 1945, αφιερώνει ένα πολύ μικρό μονόστηλο, τηλεγραφική ανταπόκριση, από τον Πολιχνίτο, όπου γενικώς αναφέρεται σε κάποιον γεγονότα τα οποία έλαβαν μέρος στον Χορό για τα οποία ευθύνονταν οι εαμίτες.