Φωτογραφία: Το μηχανουργείο του Θοδωρή Χατζησπυρέλλη και το αρχοντικό του Καλιά-Μπέη-Γιώργος Καρακλάς από το αρχείο του Στρατή Πάντα.
Η πλάκα να σι φα
Μακάβρια κατάρα, η χειρὀτερη που θα μπορούσε να διατυπωθεί. Η πλάκα είναι η ταφόπλακα κατω από την οποία ο κάθε θνητός « εις χουν απελεύσει ». Σημειώνεται κι εδώ για πολλοστή φορά πως οι κατάρες των προγόνων μας ήταν πολλές και βαριές. Λαχτάρα δικαίωσης έστω και με ψευδαισθήσεις
Ήπγι του θάσιου
Το «θάσιον» ήταν το εύθραστο αμύγδαλο και κατ’ επέκταση κάθε τι εύθραστο . Στη λεχώνα έδιναν πολτό από τριμμένα αμύγδαλα για δυναμωτικό και το έλεγαν «θάσιου» . Η ερωτική αποτυχία παρομοιαζόταν με την κατάσταση λοχίας και για ειρωνεία έλεγαν την φράση στους προδομένους: «Ή πγι του θάσιου».
Ηύρις Άγιου ν’ ανάψ’ ς τσιρί.
Οι παροιμιώδεις φράσεις της ντοπιολιαλιάς μας έχουν ένα κεντρικό νόημα, αλλά εκτός από αυτό κλείνουν μέσα τους και κἀποιες λανθάνουσες αλήθειες, που είναι εξ ίσου πολύτιμες με το κύριο νόημα. Θα είναι υποκρισία να κρύψουν οι πιστοί πως καθένας χωριστά έχει την προτίμησή του σε κάποιον Άγιο, στον οποίο ανάβει κερί , κάνει προσευχές, κάνει λειτουργιές, κάνει τάματα, κάνει αφιερώσεις! Κάπως έτσι λετουργούν οι άνθρωποι και στις μεταξύ τους σχέ –σεις. Λαδώνουν και λαδώνονται, δωροδοκούνται και δωροδοκούν, υπόσχονται και απαι – τούν. Υπάρχουν όμως άτομα που δεν αρέσκονται σε αυτά . Γιατί να μην υπάρχουν και Άγιοι που το κερί, το τάμα, το πρόσφορο τους αφήνει αδιάφορους; Τελικά ποιο είναι το νόημα της φράσης; Πολλές είναι οι αναγνώσεις, ανάλογα με τον ψυχισμό του καθενός. Πάντως ένα μπέρδεμα ανθρώπων και θείων είναι ευδιάκριτο.
Ηύρα τ’ σφαγαριά τ’
Ο αόριστος (ηὐρα) είναι ομηρικός. Στην Νεοελληνική μετατράπηκε σε (βρήκα). Η (σφαγαριά) είναι ιδιωματική λέξη και παράγεται από το σφάζω, που είναι και αυτό αρχαίο. Επειδή η λέξη χρησιμοποιείται μόνο στη διαδικασία της σφαγής, πιστεύουμε πως θα στοχοποιούνται οι αρτηρίες στο λαιμό, οι καρωτίδες, τις οποίες κόβουν οι σφαγείς των ζώων. Η φράση αναφερομένη σε ανθρώπινες σχέσεις έχει μεταφορική σημασία και σημαίνει την εύρεση του ευαίσθητου σημείου και κατ’ επέκταση την εξουδετέρωση του αντιπάλου.
Η ψύ μ’, η κτάλα μ’ τα’ ούλαμ’ τ’ άλα μ’.
Ακατανόητος γλωσσικός ήχος, φτιαγμένος από καθαρόαιμες ελληνικές λέξεις. Η πιστή τήρηση των ιδιωματικών κανόνων της γραμματικής και του συντακτικού έδωσαν το παράξενο φωνητικό αποτέλεσμα. Η «ψύ μ’» ( η ψυχή μου) ήταν η κοιλιακή χώρα, στην οποία κατοικούσε η ψυχή! Η «κ’τάλα» ήταν η ωμοπλάτη (κοτύλα-κουτάλα – κ’τάλα). Πονούσαν λοιπόν η κοιλιά, η ωμο-πλάτη και ὀλα τα υπόλοιπα του σώματος. Η φράση είναι χιουμοριστική. Η γλώσσα σε διάθεση αυτοσαρκασμού.