Επιμέλεια: Ιγνάτης Ψάνης
Με ταχύτατους ρυθμούς εξαπλώνεται πια η άνοια, κυρίως με τη μορφή του Αλτσχάϊμερ. Οι ασθενείς με τέτοιο πρόβλημα βρίσκονται πια όλο και συχνότερα γύρω μας, δίπλα μας, μέσα στα σπίτια μας ( το ζήσαμε κι εμείς στην οικογένειά μας). Και, δυστυχώς, δεν είναι μόνο οι ηλικιωμένοι, που υποφέρουν από αυτήν. Οι ειδικοί μιλούν για τη νέα επιδημία.
Με αφορμή τις αναρτήσεις που συνεχώς πολλαπλασιάζονται τελευταία και τις εκτενείς συζητήσεις στα ΜΜΕ θελήσαμε κι εμείς να συμβάλουμε στην ενημέρωση, χωρίς να είμαστε ειδικοί, φυσικά. Για τον λόγο αυτό ζητήσαμε τη συνδρομή ειδικού, ο οποίος μας προμήθευσε το κατάλληλο επιστημονικό υλικό, με το οποίο χωρίς δυσνόητες ορολογίες και αναλυτικές, περίπλοκες αναφορές μπορεί ο καθένας να προσεγγίσει απλά και κατανοητά τη σύγχρονη πια αυτή παγκόσμια επιδημία. Να μάθει περί τίνος πρόκειται, πως εμφανίζεται και πώς μπορούν να σταθούν απέναντί της και οι ασθενείς αλλά και όσοι τους φροντίζουν.
Α Ν Ο Ι Α
Τι είναι η άνοια
Η άνοια εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της νευροπαθολογικής διαδικασίας της νόσου. Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει διαφορετικές διαταραχές του εγκεφάλου που έχουν κοινή την απώλεια της λειτουργίας του εγκεφάλου η οποία συνήθως είναι προοδευτική και τελικώς σοβαρή. Η άνοια επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη, η συμπεριφορά και το συναίσθημα.
Παρά το γεγονός ότι είναι συχνότερη μεταξύ των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, οι νεότεροι άνθρωποι μπορούν επίσης να προσβληθούν
Τι προκαλεί την άνοια
Η άνοια προκαλείται από έναν αριθμό ασθενειών οι οποίες επιφέρουν αλλαγές στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την απώλεια νευρικών κυττάρων.(νευρώνες). Σε αυτές τις ασθένειες συγκαταλέγονται διαφορές περιπτώσεις, σοβαρότερη από τις οποίες είναι:
Η νόσος Αλτσχάιμερ (υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις, όπως η μετωποκτοταφική άνοια, άνοια με σωμάτια Lewy, οπίσθια φλοιική ατροφία, αλλά περιοριζόμαστε στη συχνότερη μορφή της, τη νόσο Αλτσχάϊμερ)
Πρόκειται για την πιο συνήθη αίτια της άνοιας και ευθύνεται για το 50 έως 80% όλων των περιπτώσεων άνοιας. Καταστρέφει τα κύτταρα και τους νευράξονες του εγκεφάλου διασπώντας τους πομπούς που μεταφέρουν μηνύματα στον εγκέφαλο, ίδιους τους αρμόδιους για την αποθήκευση των αναμνήσεων.
Ποια είναι τα συμπτώματα της άνοιας
Η άνοια είναι εξελισσόμενη ασθένεια. Αυτό σημαίνει ότι η χημεία του εγκεφάλου και η δομή του αλλοιώνονται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Η ικανότητα του ανθρώπου να θυμηθεί, να κατανοήσει, ναι επικοινωνήσει καθώς και η λογική μειώνονται σταδιακά. Η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται η άνοια εξαρτάται από κάθε άτομο και μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια. […]
Μερικά από τα συμπτώματα ενδέχεται να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε από τα στάδια, για παράδειγμα μία συμπεριφορά που αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο ενδέχεται να παρουσιαστεί στη μέση φάση. Επίσης, οι περιθάλποντες θα πρέπει να γνωρίζουν ότι σε όλα τα στάδια μπορεί να εμφανιστούν σύντομες περίοδοι διαύγειας.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά του πρώιμου, μέσου, σοβαρού και τελικού σταδίου της νόσου του Αλτσχάιμερ.
Νόσος Αλτσχάιμερ
Α- πρώιμο στάδιο
Το αρχικό στάδιο συχνά παραβλέπεται από τους επαγγελματίες, τους συγγενείς και τους φίλους και διαγιγνώσκεται εσφαλμένα ως “γηρατειά” ή ένα φυσιολογικό μέρος της διαδικασίας της γήρανσης. Επειδή η έναρξη της νόσου είναι προοδευτική, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής χρόνος που αρχίζει η νόσος. Το άτομο μπορεί να:
– Έχει δυσκολία να παρακολουθήσει συζήτηση με περισσότερα από ένα άτομα ταυτόχρονα
– Μπορεί να ξεχνάει συγκεκριμένες λέξεις για αντικείμενα
– Βιώσει βραχυπρόθεσμη απώλεια μνήμης, όπως, να μη θυμάται ότι ότι γευμάτισε χθες με ένα φίλο.
– Έχει πρόβλημα με ραντεβού και χρονοδιαγράμματα
– Έχει δυσκολία με αριθμούς και τα χρήματα
– Χαθεί σε γνωστά μέρη.
– Εμφάνιση δυσκολία στη λήψη αποφάσεων.
– Χαρακτηριστεί από απουσία πρωτοβουλίας και κινήτρων
– Εμφανίσει σημάδια της κατάθλιψης και θυμού
– Δείξει απώλεια ενδιαφέροντος για χόμπι και δραστηριότητες
Β- Μέσο στάδιο
Καθώς η νόσος εξελίσσεται, τα προβλήματα γίνονται πιο εμφανή. Το άτομο με έχει δυσκολία με τις δραστηριότητες της καθημερινής του ζωής και:
– Μπορεί να ξεχνάει πολύ- ειδικά τα πρόσφατα γεγονότα και τα ονόματα των ανθρώπων
– Έχει δυσκολία να ζει μόνος
– Αδυνατεί να μαγειρέψει, να καθαρίσει η να ψωνίσει χωρίς υποστήριξη
– Μπορεί να χρειαστεί βοήθεια γιατί με την προσωπική του υγιεινή, δηλαδή τουαλέτα,, πλύσιμο ντύσιμο και τον τρόπο με τη συχνότητα λήψης τροφής
– Έχει δυσκολία αυξημένη στην κατανόηση της γλώσσας
– Μπορεί να περιπλανηθεί ή να εμφανίζει άλλες προκλητικές συμπεριφορές
– Μπορεί να χαθεί μέσα στο σπίτι του και στην κοινότητα
Γ- Σοβαρό στάδιο
Σε αυτό το στάδιο ο ασθενής χρειάζεται συνεχή υποστήριξη και εποπτεία. Οι διαταραχές της μνήμης είναι πολύ σοβαρές και η σωματική συμμετοχή της ασθένειας γίνεται ακόμη πιο εμφανής. Το άτομο μπορεί να:
– Χρειάζεται βοήθεια για να φάει
– Μην αναγνωρίζει τους συγγενείς, τους φίλους και τα οικεία αντικείμενα
– Έχει δυσκολία κατανόησης και ερμηνείας γεγονότων
– Αδυνατεί να προσανατολιστεί μέσα στο ίδιο το σπίτι
– Έχει δυσκολία στο βάδισμα
– Έχει ακράτεια κύστης και εντέρου
– Προβάλλει ανάρμοστη συμπεριφορά, όπως φωνές, γεγονός που μπορεί να εκφράζει μία ανικανοποίητη ανάγκη η σωματικό πόνο.
Δ- Τελικό στάδιο
Στο τελικό στάδιο της άνοιας το άτομο βρίσκεται σε συνεχή διαδικασία θανάτου. Πολύ συχνά ένα άτομο με άνοια πεθαίνει και από άλλες ασθένειες και καταστάσεις που προϋπάρχουν, πριν γίνει η πραγματική αιτία θανάτου. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
– Ελάχιστη, εάν υπάρχει, ομιλία
– Ελάχιστες κινήσεις, οι οποίες περιορίζονται σε ένα κρεβάτι
– κοιμάται τον περισσότερο χρόνο
– Έχει ανάγκη για συνολική βοήθεια για την προσωπική του φροντίδα
– Έχει προβλήματα κατάποσης
Από το σοβαρό και κατά το τελικό στάδιο, οι άνθρωποι με άνοια θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε οποιοδήποτε ανακουφιστικό μέτρο για να διατηρήσουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής. Το ιδανικό είναι να γνωρίζουμε των προτέρων τις επιθυμίες των ατόμων με σε σχέση με το τέλος τους: επιθυμούν να πεθάνουν ειρηνικά ή με τη χρήση μέτρων που τους διατηρούν στη ζωή, όπως η τεχνητή ενυδάτωση και θρέψη, όταν το άτομο δεν είναι πλέον σε θέση να φάει ή να καταπιεί το φαγητό του σωστά. Η χρήση μέτρων για να διατηρηθούν στη ζωή είναι μία προσωπική απόφαση. Ανακουφιστική φροντίδα μπορεί να παρέχεται είτε με συμπληρωματικά μέτρα διατήρησης στη ζωή ή να διασφαλιστεί ότι το άτομο με άνοια διατηρεί την αξιοπρέπειά του και διαρκεί αυτή την περίοδο ανώδυνα.
Γιατί είναι σημαντική διάγνωση
Είναι σημαντικό να έχουμε σωστή διάγνωση για την άνοια. Η διάγνωση είναι βασική:
– Για να αποκλείσει άλλες καταστάσεις οι οποίες έχουν παρόμοια συμπτώματα με την άνοια και οι οποίες μπορεί να είναι θεραπεύσιμες. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται: η κατάθλιψη, οι λοιμώξεις του αναπνευστικού και ουροποιητικού, η σοβαρή δυσκοιλιότητα, η θυρεοειδική ανεπάρκεια, η μη ικανοποιητική απορρόφηση βιταμινών και οι όγκοι του εγκεφάλου.
– Για να διευκολύνει την πρόσβαση σε συμβουλές, πληροφορίες και υποστήριξη για τη διαχείριση των σταδίων της νόσου.
– Για να δώσει τη δυνατότητα στον ασθενή με άνοια και στο περιθάλποντα του να προετοιμαστούν και να προγραμματίσουν το μέλλον.
– Για να ωφεληθούν από υπηρεσίες που έχουν σχεδιαστεί, ώστε να διατηρήσουν καλή ποιότητα ζωής
– Για να δώσουν την ευκαιρία στο άτομο να συμμετάσχει στο μέλλον σε θεραπείες οι βέλτιστες τεχνικές περίθαλψης
Δεν υπάρχει μια απλή διαγνωστική δοκιμασία. Η διάγνωση της άνοιας είναι συχνά δύσκολη ιδίως στα πρώτα στάδια. Η διάγνωση μπορεί να διαμορφωθεί με ένα λεπτομερές ιστορικό για τον ασθενή από έναν στενό συγγενή ή φίλο, σε συνδυασμό με την εξέταση της φυσικής και νοητικής κατάστασης του ενδιαφερομένου. Εξετάσεις αίματος, τομογραφία εγκεφάλου και μία συνέντευξή του ατόμου και του περιθάλπουν τα του είναι τα συνηθισμένα βήματα πριν από τη διάγνωση.
Υπάρχουν θεραπείες για την άνοια;
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει θεραπευτική αγωγή για την άνοια. Υπάρχουν ορισμένα φάρμακα για άτομα με ήπια έως και μέτρια νόσο του Αλτσχάιμερ. Αυτά τα φάρμακα δεν συνιστούν θεραπεία αλλά μπορούν προσωρινά να επιβραδύνουν την εξέλιξη των συμπτωμάτων της νόσου Αλτσχάιμερ σε ορισμένους ανθρώπους. Μπορείτε να απευθυνθείτε σχετικά στις πλησιέστερες σε εσάς Εταιρείες Alzheimer ή σε νευρολόγους.
Υπάρχουν άλλες, μη φαρμακευτικές θεραπείες οι οποίες έχουν θετικά αποτελέσματα σε άτομα με άνοια, για παράδειγμα η Νοητική Θεραπεία Διέγερσης, η σωματική άσκηση και η μουσικοθεραπεία. Αυτές οι θεραπείες καθώς και οι κοινωνικές παρεμβάσεις, όπως οι ομάδες υποστήριξης και ημερήσια προγράμματα, μπορούν να βοηθήσουν το άτομο με άνοια να διατηρήσει τις ικανότητές του όσο το δυνατόν περισσότερο. Υπάρχουν επίσης προγράμματα για τον περιθάλποντα τα οποία τον βοηθούν να μάθει να διαχειρίζεται την καθημερινή ζωή με θετική και υποστηρικτική διάθεση μειώνοντας παράλληλα το άγχος του.
Εκτός από τις θεραπείες. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι υπάρχει πιθανότητα να συνυπάρχουν και άλλες παθολογικές καταστάσεις, ώστε να τις αντιμετωπίσεις αναλόγως. Συχνά, όταν εμφανίζονται τα νέα συμπτώματα, αυτά αποδίδονται στην άνοια και δεν ερευνώνται ικανοποιητικά οι άλλες πιθανές αιτίες και θεραπείες οι οποίες θα βοηθούσαν το άτομο να ζήσει μία πιο άνετη ζωή.
Παραδείγματα από παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να περιπλέξουν την άνοια και που θα έπρεπε να θεραπευτούν προκειμένου να βοηθήσουν το άτομο με άνοια να έχει καλύτερη ποιότητα ζωής:
– Σοβαρά προβλήματα ακοής και όρασης
– Ακράτεια
– Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων
– Κατάθλιψη
Υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν για τα άτομα με άνοια ,ώστε να ελαφρυνθεί το φορτίο των περιθαλπόντων. Σχετικά μπορούν να συμβουλευτούν τον θεράποντα ιατρό τους, τον κοινωνικό λειτουργό ή άλλους επαγγελματίες υγείας.
Πηγή: Wold Health Organization / Βοήθεια για τους περιθάλποντες ατόμων με άνοια.