Ιγνάτης Ψάνης
Πρόκειται για έναν από τους γνωστότερους οφθαλμολόγους της Ελλάδας των 19ο αιώνα, με σπουδές και δραστηριότητες στη Μυτιλήνη, Αθήνα, Κωνσταντινούπολη, Παρίσι, Βιέννη, Βόννη, Χαϊλελβέργη, Μόναχο, Λονδίνο κλπ. Προχώρησε καθοριστικά την οφθαλμολογία στην Ευρώπη, το δε έργο του είναι ανεπανάληπτο, ιατρικό και ιστορικό της επιστήμης του, ΧΡΉΣΙΜΟ ΑΚΌΜΑ ΚΑΙ ΣΉΜΕΡΑ. Στην Ευρώπη οι διακρίσεις του ήταν αξιοθαύμαστες, θα τις ζήλευαν σύγχρονοι συνάδελφοί του. Ήταν περισσότερο γνωστός ως ιατροϊστορικός.
Η ΖΩΗ ΤΟΥ
Ο πατέρας του λεγόταν Παναγιώτης ή Αναγνώστης Κωστομοίρης και ήταν ο μεγαλύτερος από τα οκτώ παιδιά.
Το 1863 τον βρίσκουμε να φοιτά στη Σχολή της Μυτιλήνης. Το 1868 εγγράφεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παίρνει υποτροφία από το κληροδότημα του Δ. Α. Μαυροκορδάτου, λαμβάνοντας μέχρι και το 5ο έτος από την εγγραφή του 50 δρχ. κάθε μήνα. Μετά το τέλος των σπουδών του φεύγει στο εξωτερικό και μετεκπαιδεύεται στη Λειψία και το Παρίσι.
Στις αρχές του 1878 ο Κωστομοίρης έρχεται και εγκαθίσταται στη Μυτιλήνη, αφού επισκέφθηκε τα ιδιωτικά ιατρεία των σπουδαιότερων οφθαλμίατρών και ωτίατρων της Ευρώπης στο Παρίσι, στο Βερολίνο, το Λονδίνο, το Μόναχο, τη Λειψία, τη Βιέννη, τη Βόννη, κλπ. και έμαθε όλες τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους. Τον Ιούνιο του 1879 διαφημίζει το νέο οφθαλμιατρείο που ανοίγει στη Μυτιλήνη μαζί με τον αδελφό του Ευστράτιο. Στη διαφήμιση αυτή κοινοποιεί μάλιστα στους Μυτιληνιούς ότι έχει αναπτύξει δική του μέθοδο με την οποία θεραπεύει “ριζικώς και άνευ υποτροπής ούτε δυσμορφίας την τριχίασιν”, με ταυτόχρονη αναγγελία προσεχούς δημοσίευσή της στον Πανδέκτη. Υποστηρίζει επίσης πως ακόμα και κατά τας πλέον ειδεχθείς μορφές της νόσου απέναντι των οποίων κάθε εγχειριστική αγωγή έχει σταθεί ανεπαρκής η δική του μέθοδος “…θριαμβεύει αλανθάστως άγουσα προς τον σκοπόν”.
Την ίδια χρονιά, 1879, εκδίδει και σχετικό βιβλίο:” Αναρραφή μεθ’ υποτομήν μέθοδος ιδιαίτερα προς ίασιν της τριχιάσεως¨, Εν Μυτιλήνη, τύποις Εμμ. Βουλαλά και Σ)ας σελ. 26.
Το 1880 εκλέγεται αντεπιστέλλον μέλος της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών κι από αυτό φαίνεται, επειδή ήταν αντεπιστέλλον μέλος, ότι τότε δεν εξασκούσε την ιατρική στην Αθήνα.
Την ίδια χρονιά μάλλον κλείνει το ιατρείο του στη Μυτιλήνη και ανοίγει οφθαλμιατρείο και ωτιατρείο στην Κωνσταντινούπολη., στον αριθμό 233 της μεγάλης οδού του Πέραν, βοηθούμενος πάλι από τον αδελφό του Ευστράτιο και από την νοσοκόμα Marie Neeser.
Ο Γεώργιος Κωστομοίρης αναφέρεται σαν μέλος του Διεθνούς Οφθαλμολογικού Συνεδρίου, του Ωτολογικού Συνεδρίου του Μιλάνου, και της Οφθαλμολογικής Εταιρείας της Χαϊδελβέλγης, καθώς και αντεπιστέλλον μέλος της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών.
Το ενδιαφέρον και η αξία των μελετών του, οι περισσότερες των οποίων είχα να απήχηση εκτός Ελλάδος, συνέτειναν ώστε το 1887 να αναγορευτεί υφηγητής Οφθαλμολογίας και Ωτολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με διατριβή του διαπραγματευόμενη κλινικές έρευνες επί της εγχειρήσεως του αποβροχισμού και της τριχιάσεως.
Στην Αθήνα όμως ο Κωστομοίρης ήρθε σε σύγκρουση με το ιατρικό κατεστημένο της εποχής του και έφυγε στο Παρίσι. Εκτός Ελλάδος τα πράγματα ήταν πολύ καλύτερα, γιατί είχε μία διεθνή αναγνώριση, μολονότι και εκεί υπήρχαν αντίθετες απόψεις, δεν υπήρχε όμως η τάση σύνθλιψης από το εκεί ιατρικό κατεστημένο.
Το 1890 τον βρίσκουμε υποψήφιο στο Συμβούλιο Επιστημονικού Αγωνίσματος, που είχε τότε αθλοθετηθεί με έπαθλο 500 δραχμών, ενώ ένα χρόνο μετά, στις 21 Ιουλίου 1991, ανακηρύσσεται αντεπιστέλλον μέλος της Ιατρικής Ακαδημίας της Γαλλίας υπερισχύοντος σε ψήφους διαπρεπών ξένων συνυποψηφίων του.
Ο θάνατός του τον βρήκε αρκετά νωρίς χωρίς να ξέρουμε την αιτία το πού και το πότε. Πιθανολογείται πάντως ότι πέθανε κάπου μεταξύ του 1900 και του 1905. Πεθαίνοντας μάλιστα κληροδότησε την πλούσια βιβλιοθήκη του στον αδελφό του Ευστράτιο, ο οποίος εξασκούσε την Οφθαλμολογία και Ωτολογία στον Πολιχνίτο.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Οι μελέτες του, εστιασμένες στους προβληματισμούς της ειδικότητας του, προχωρούν την Οφθαλμολογία, στρέφονται δε περισσότερο στην καταπολέμηση της νόσου “τράχωμα”, μάστιγα της εποχής, που οδηγούσε συχνά στην τύφλωση. Εκτός από τους διθυράμβους που το αφιέρωσε ο διάσημος Γ Γερμανός ιατροϊστορικός J. Hirschberg, ο οποίος τον γνώρισε και προσωπικά, ο Κωστομοίρης συγκέντρωσε και πολύ ευμενή σχόλια πολλών ευρωπαίων συναδέλφων του.
Το έργο του μπορεί να διαιρεθεί σε δύο κατηγορίες:
α) κείμενα με ιστορικό μόνο αντικείμενο
β) κείμενα με αμιγώς οφθαλμολογικά θέματα
Η πρώτη κατηγορία περιέχει τα εξής έργα:
1) Περί Οφθαλμολογίας και Ωτολογίας των αρχαίων Ελλήνων από τον αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι Ιπποκράτους. (Αθήνα 1887, τυπογραφείο αδελφών Περή)
Στην αρχή του έργου αυτού δίνει ερμηνεία της λέξεως Οφθαλμολογία, στη συνέχεια ασχολείται με ετυμολογικά θέματα, Οφθαλμολογία και Ωτολογία των ομηρικών ετών και των Ασκληπιείων. Παρακολουθεί ο αυτούς ιατρικούς κλάδους μέχρι την ιπποκρατική περίοδο, μελετώντας και τους επικούς και Ομηρικούς ποιητές. Παρακάτω μελετά τραγωδούς και κωμωδούς, τον Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αριστοφάνη και ανθολογεί ανατομικούς όρους που εντοπίζει στα έργα τους, τυφλώσεις και οφθαλμικές παθήσεις.
Πρόκειται για σύγγραμμα μοναδικό στη διεθνή βιβλιογραφία, αποτελεί δε τον πρώτο μόλις τόμο ενός τρίτο μου ολοκληρωμένου έργου που προερχόταν από μελέτες και έρευνες 12 ετών, όπως ο ίδιος αναφέρει στον πρόλογο του.
ΙΙ) Αετίου Λόγος Δωδέκατος
Πρόκειται για έκδοση των μέχρι τότε ανέκδοτων βιβλίων του βυζαντινού ιατρού Αετίου. Πραγματεύεται την κλινική εικόνα και τη θεραπεία της ισχιάδος, της ποδάγρας και της αρθρίτιδας και αποτελεί την αρχή μιας ακόμα φιλόδοξης αλλά επίσης ημιτελούς προσπάθειες του Κωστομοίρη για την έκδοση όλων των λόγων του τετραβίβλου του Αετίου αλλά και των άλλων βυζαντινών ιατρών.
Με την πραγματεία αυτή ο Κωστομοίρης ανακηρύχτηκε αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ιατρικής Ακαδημίας το 1892
Με την πραγματεία αυτή ο Κωστομοίρης ανακηρύχτηκε αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ιατρικής Ακαδημίας το 1892. Παραθέτουμε την επιστολή του ‘Ελληνα Πρεσβευτή στο Παρίσι, ο οποίος του ανακοινώνει την επιστημονική Γαλλική διάκριση, η οποία συμπεριλαμβάνεται στην εισαγωγή του βιβλίου.
Στη δεύτερη κατηγορία του έργου του, που αφορά κείμενα με αμιγώς οφθαλμολογικά θέματα, γνωστές είναι 14 εν συνόλω δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες, οι περισσότερες στον ξένο τύπο, κυρίως το γαλλικό.
Οι σημαντικότερες δημοσιεύσεις που ανήκουν στην κατηγορία αυτή είναι οι εξής μελέτες:
ι) Sourses primitives de l’ Ophtalmologie Crecque, et textes comletement ou incorreclement puplfes, qui traitent des yeux et des oreilles recueillis et a l’ alde des manuscrits.
Η μελέτη αυτή reπεριλαμβάνει πολύτιμες πληροφορίες και ιστορικές πηγές από τις οποίες ο Κωστομοίρης πήρε όλες τις πληροφορίες για τη συγγραφή του βιβλίου του: “Περί Ελληνικής Οφθαλμολογίας και Ωτολογίας από τον αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ ημάς χρόνων” και του οποίου μονάχα ο πρώτος τόμος εκδόθηκε.
ιι) Etudes sur les ecrits des anciens medicins Crecs et sur ceux dont le texte original est perdu, mais qui existent en Latin ou en Arabe.
Η μελέτη αυτή έχεις σκοπό να επισημάνει την ύπαρξη ανέκδοτων χειρογράφων αρχαίων γιατρών στις βιβλιοθήκες. Η έρευνα διεξήχθη σε πολλές βιβλιοθήκες της Ευρώπης και της Ελλάδας και παραμένει χρήσιμος οδηγός μέχρι σήμερα, όπως και η αντίστοιχη εργασία του για τις οφθαλμολογικές και ωτολογικές πηγές.
Συμπερασματικά, το ιατροϊστορικό έργο του Γεωργίου Κωστομοίρη είναι μοναδικό και μέχρι στιγμής ανεπανάληπτο.
Πηγή: Το βιβλίο του ΙΓΝΑΤΗ ΣΙΜΟΥ: Πολιχνιάτες γιατροί στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας