Ιγνάτης Ψάνης
Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος: Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό-και όχι μόνο- πόλεμο, που προκάλεσε ριζικές ανακατατάξεις, που άλλαξε καθοριστικά την οικονομία, την γεωπολιτική και γεωστρατηγική αντίληψη, τον τρόπο σκέψης και οργάνωσης όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και και ενός μεγάλου μέρος του κόσμου. Τις άμεσες και ορατές επιπτώσεις του τις βιώνουμε, χωρίς να μπορούμε να προβλέψουμε τις μεσο-μακροπρόθεσμες συνέπειές του, αν διαρκέσει, και χωρίς να διαφαίνεται μια αξιόπιστη συμφωνία-συμβιβασμός, που θα έκλεινε την πόρτα του εφιάλτη με τα εκατομμύρια εκατέρωθεν θύματα.
Απευθυνθήκαμε, λοιπόν, στον κ. Γιαννακόπουλο Βασίλη, Γεωστρατηγικό αναλυτή, Ταξίαρχο ε,α. Π.Α. έμπειρο και γνώστη του Ρωσο-Ουκρανικού πολέμου και του υποβάλαμε κάποιες ερωτήσεις, που αφορούν στη χώρα μας και στην Ευρώπη κυρίως, τις οποίες ο καθένας, ίσως, από μας θα ήθελε να ρωτήσει, όπως ήταν αχρείαστος αυτός ο πόλεμος;
ΙΓΝΑΤΗΣ ΨΑΝΗΣ: ΕΡΩΤΗΣΗ 1η
Ας αρχίσουμε από το τέλος. Υπάρχει ελπίδα αυτός ο πόλεμος στην Ουκρανία να λήξει σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα; Και αν το εδαφικό είναι το μείζον, πώς μπορεί να ξεπεραστεί;
ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ: ΑΠΑΝΤΗΣΗ 1η
Οι ευρωαμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, το δικαίωμα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και κυρίως το εδαφικό συνιστούν τον πυρήνα των ειρηνευτικών συνομιλιών για την επίλυση του ουκρανικού. Μέχρι στιγμής, παρά τις προσπάθειες του Λευκού Οίκου, δεν φαίνεται να μπορεί να ξεπεραστεί το αδιέξοδο.
Το πιθανότερο σενάριο, όπως υποστήριζε και ο Θουκυδίδης, είναι ότι «ο ισχυρός θα προχωρήσει όσο του επιτρέπει η δύναμή του». Επομένως, αν δεν ανατραπούν δραματικά τα δεδομένα, η Ρωσία θα επιδιώξει να προσαρτήσει –τουλάχιστον de facto– ό,τι έχει καταλάβει έως την ημέρα της υπογραφής της συμφωνίας ειρήνης, η οποία, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση, θα μοιάζει περισσότερο με συνθηκολόγηση.
Ι.Ψ. ΕΡΩΤΗΣΗ 2η
Έχει δίκιο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump, που ισχυρίζεται πως, αν ήταν αυτός στην εξουσία θα είχε αποτραπεί ο πόλεμος; Τελικά, αν ήταν ένας αχρείαστος πόλεμος, γιατί έγινε;
Β.Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 2η
Το πρώτο ερώτημα αφορά μια παρελθοντική, υποθετική κατάσταση, στην οποία ο κύριος δρων είναι ο αμφιλεγόμενος ως προς τις στρατηγικές του γνώσεις Ντόναλντ Τραμπ. Ως εκ τούτου, η όποια εκτίμηση δεν μπορεί να θεωρηθεί τεκμηριωμένη.
Η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση δεν ξέσπασε εν αιθρία, αλλά από τη σύγκρουση γεωστρατηγικών συμφερόντων. Συγκεκριμένα, από την επιδίωξη της Δύσης να επεκτείνει την επιρροή της στα δυτικά όρια της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αλλά και την απόφαση του Κρεμλίνου να αντιδράσει δυναμικά. Υπό αυτή την έννοια, ο πόλεμος δεν ήταν «αχρείαστος» με γεωπολιτικούς όρους, αλλά τραγικά αναπόφευκτος μέσα στη λογική της ισχύος.
Ι.Ψ. ΕΡΩΤΗΣΗ 3η
Στην Ευρώπη έλαβαν χώρα πολεμικές επιχειρήσεις, κανονική εισβολή, σχετικά πρόσφατα, κατά τις οποίες χώρες έχασαν εδάφη, όπως Σερβία, Αρμενία και δεν υπήρξε καμία στήριξη τις προς τις χώρες αυτές, ούτε καν διπλωματική. Μάλιστα συμμετείχαν και χώρες της Ευρώπης. Γιατί τώρα επικαλείται η ΕΕ το Διεθνές Δίκαιο και την ανάγκη πολύπλευρης συμπαράστασης και στήριξης της Ουκρανίας;
Β.Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 3η
Μια χώρα ή μια συμμαχία ενεργεί στρατιωτικά όταν απειλείται ή όταν προωθεί τα συμφέροντά της. Στις συγκρούσεις που αναφέρετε, η Ευρώπη δεν είχε άμεσο στρατηγικό συμφέρον να υποστηρίξει τη Σερβία ή την Αρμενία. Η εμπλοκή της θα ήταν υψηλού ρίσκου με περιορισμένο όφελος. Στην Ουκρανία, όμως, η Ρωσία προχωρά δυτικά, καταλαμβάνοντας εδάφη μιας χώρας που λειτουργεί ως πρώτης γραμμής «ασπίδα» για την Ευρώπη. Αυτό καθιστά επιβεβλημένη την ευρωπαϊκή υποστήριξη, προκειμένου να εξουδετερωθεί η ρωσική απειλή και να προστατευθεί η περιφερειακή σταθερότητα.
Επειδή όμως η απειλή είναι γινόμενο δύο παραγόντων —της πρόθεσης και της επιχειρησιακής δυνατότητας (στρατιωτικής ισχύος) του αντιπάλου— οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι η Ρωσία διαθέτει την απαιτούμενη συμβατική και πυρηνική δύναμη, αλλά δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν προτίθεται να επεκταθεί δυτικότερα μετά τον πόλεμο με την Ουκρανία.
Ι.Ψ. ΕΡΩΤΗΣΗ 4η
Πώς εξηγείται το γεγονός ότι τρεις Ευρωπαίοι ηγέτες, Γερμανίας, Γαλλίας, Ηνωμένου Βασιλείου, που τελούν μάλιστα και υπό έντονη πολιτική αμφισβήτηση από τους λαούς τους, πρωτοστατούν στη διαμόρφωση ενός φιλοπολεμικού κρεσέντο και ενός τερατώδους πολεμικού υπερεξοπλισμού, που θα μειώσει κάθετα το βιοτικό επίπεδο των ευρωπαίων πολιτών; Και μάλιστα ενάντια στις φιλειρηνικές πρωτοβουλίες των ΗΠΑ;
Β.Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 4η
Πρώτα απ’ όλα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η βασική αποστολή κάθε κυβέρνησης είναι η ασφάλεια και η ευημερία της χώρας της, καθώς και ότι η ασφάλεια προηγείται της ευημερίας.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν διαμορφώνουν κάποιο φιλοπολεμικό κρεσέντο ούτε υπερεξοπλίζονται αυθαίρετα. Απλά, αντιδρούν σε μια ρωσική απειλή που είναι πλέον ορατή, όπως αναλύσαμε προηγουμένως. Παράλληλα, έστω και καθυστερημένα, η Ευρώπη αντιλήφθηκε ότι οφείλει να αποκτήσει κοινή άμυνα. Σήμερα, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θεωρούν πως ίσως πρόκειται για την «τελευταία ευκαιρία» να εξοπλιστούν και να διαμορφώσουν κοινή ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική, εκτιμώντας ταυτόχρονα ότι οι κοινωνικές αντιδράσεις από την όποια υποβάθμιση της ευημερίας θα είναι περιορισμένες, λόγω του φόβου επέκτασης της συγκρουσιακής κατάστασης. Επιπλέον, λαμβάνουν σοβαρά υπόψη το ενδεχόμενο μιας μελλοντικής ρήξης στις σχέσεις ΗΠΑ–Ευρώπης ή ακόμη και της αποδυνάμωσης-διάλυσης του ΝΑΤΟ.
Τέλος, οι πρωτοβουλίες των Αμερικανών και η στρατηγική Τραμπ για την Ουκρανία δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως «φιλειρηνικές» με την απόλυτη έννοια, καθότι πρωτίστως εξυπηρετούν τα αμερικανικά συμφέροντα.
Ι.Ψ. ΕΡΩΤΗΣΗ 5η
Την Ουκρανία την πληρώσαμε πολύ ακριβά ως έθνος και το 1919, όταν εκστρατεύσαμε με τα συμμαχικά στρατεύματα εναντίον του Κόκκινου Στρατού των Ρώσων. Ενδέχεται, όταν λήξει ο πόλεμος να ζήσουμε κάτι ανάλογο; Οι απειλές από βορρά είναι ξεκάθαρες. Εξαρχής στήριξε η Ελληνική Κυβέρνηση ανοιχτά και χωρίς αστερίσκους διπλωματικά, στρατιωτικά, πολιτικά, ενεργειακά (πρόσφατα) την Ουκρανία.
Β.Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 5η
Η Ελλάδα έκρινε ότι όφειλε να υποστηρίξει την Ουκρανία και το έπραξε σε διπλωματικό, στρατιωτικό, πολιτικό και ενεργειακό επίπεδο. Τα κέρδη ή οι ζημίες αυτής της στρατηγικής επιλογής είναι αδύνατον να προσδιοριστούν σήμερα. Αν, ωστόσο, μετά τη λήξη του πολέμου η Τουρκία εξακολουθήσει να αντιμετωπίζεται ως «αναγκαίος εταίρος» και η Ελλάδα ως «δεδομένος σύμμαχος», τότε το ιστορικό λάθος θα έχει απλώς επαναληφθεί με άλλη μορφή. Η Ιστορία διδάσκει ότι οι συμμαχίες χωρίς ρητές, απτές και δεσμευτικές εγγυήσεις δεν αρκούν για να αποτρέψουν μελλοντικές κρίσεις.
Παράλληλα, μετά τον πόλεμο, η Ελλάδα οφείλει να επιδιώξει την αποκατάσταση των σχέσεών της με τη Ρωσία. Δεν πρέπει να λησμονούμε ούτε τις απειλές της Ζαχάροβα ούτε τις τρέχουσες ρωσικές υβριδικές ενέργειες κυρίως στις βορειοανατολικές χώρες της Ευρώπης.
Σε περίπτωση παράτασης της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης, οι επιπτώσεις αναμένονται ιδιαίτερα οδυνηρές, όχι μόνο για την Ελλάδα –με την πληθώρα των «μαλακών στόχων» που διαθέτει– αλλά και για το σύνολο της γηραιάς ηπείρου.
Ι.Ψ. ΕΡΩΤΗΣΗ 6η
Είναι ρεαλιστικός ο φόβος ή ο κίνδυνος να επιτεθεί η ομοσπονδιακή Ρωσία εναντίον ευρωπαϊκού κράτους – μέλους του ΝΑΤΟ, όπως διαδίδεται επίσημα; Πόσο πιστευτό είναι το σενάριο οι Ρώσοι να φτάσουν στον Ατλαντικό;
Β.Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 6η
Ο επικεφαλής της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών BND, Bruno Kahl, δήλωσε στη γερμανική βουλή ότι «οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις θα είναι πιθανώς ικανές να επιτεθούν στο ΝΑΤΟ ως το τέλος αυτής της δεκαετίας». Επίσης, ο υπουργός Άμυνας της Γερμανίας, Boris Pistorius, είπε πρόσφατα ότι «δεν μπορεί να αποκλειστεί μια ρωσική επίθεση εναντίον κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ στα επόμενα 5–8 χρόνια». Ας μην ξεχνάμε ότι στην παρούσα φάση η Bundeswehr (ένοπλες δυνάμεις της Γερμανίας) αυξάνουν σημαντικά τον αμυντικό προϋπολογισμό, τη δομή αλλά και την επιχειρησιακή τους δυνατότητα. Ταυτόχρονα, η Γερμανία είναι μία από τις χώρες που υποστηρίζουν σημαντικά σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο την Ουκρανία. Επομένως, οι δημόσιες αυτές δηλώσεις των Γερμανών αξιωματούχων μεγεθύνουν σκόπιμα τη ρωσική απειλή, προκειμένου να δικαιολογήσουν τις σημαντικές δαπάνες στον γερμανικό λαό. Κάτι αντίστοιχο πάνω κάτω συμβαίνει και με άλλες χώρες κυρίως του ευρωπαϊκού βορρά.
Σήμερα, οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις δυσκολεύονται σοβαρά να επιτύχουν αποφασιστικά εδαφικά κέρδη στην Ουκρανία. Επομένως, η πιθανότητα διεξαγωγής επιθετικής ενέργειας κατά χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ είναι σχεδόν μηδενική. Εξάλλου, μια τέτοια ενέργεια θα σήμαινε την αυτόματη ενεργοποίηση του Άρθρου 5 και γενικευμένο πόλεμο ΝΑΤΟ–Ρωσίας. Ωστόσο, ο αυξανόμενος υβριδικός πόλεμος —υπερπτήσεις drones στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο, κυβερνοεπιθέσεις, δολιοφθορές, παραπληροφόρηση, στοχοποίηση της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας κτλ— μπορεί να οδηγήσει σε συγκρουσιακή κατάσταση μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης, ειδικά αν υπάρξει διαζύγιο στις σχέσεις Ουάσιγκτον–Βρυξελλών.
Ι.Ψ.ΕΡΩΤΗΣΗ 7η
Τελικά ζούμε πάλι στην εποχή της (εκβιαστικής και πειθαναγκαστικής) διπλωματίας του οικονομικό-στρατιωτικού ισχυρού; Αλλάζει η πολιτική διεθνώς μονόπλευρα; Γιατί πολλοί νομίζουμε ότι πρόκειται για έναν λανθάνοντα παγκόσμιο πόλεμο στον οποίον μοναδικός κερδισμένος είναι πάλι οι ΗΠΑ;
Β.Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 7η
Όταν οι ηθικοί φραγμοί των ηγετών τείνουν να μηδενιστούν και οι αποφάσεις λαμβάνονται αποκλειστικά με γνώμονα τα οφέλη και τις απειλές, τότε η εποχή μας μπορεί να χαρακτηριστεί σαφώς ως «εποχή των οικονομικο-στρατιωτικά ισχυρών».
Είναι προφανές πλέον ότι οι υπερδυνάμεις χαράσσουν και εφαρμόζουν τη στρατηγική που προωθεί τα συμφέροντά τους ή εξουδετερώνει τις εναντίον τους απειλές τρίτων, ενώ οι υπόλοιπες χώρες απλά επιλέγουν σε ποια υπερδύναμη θα αγκιστρωθούν, προκειμένου να επιβιώσουν ή να απωλέσουν τα ελάχιστα και σε κάποιες περιπτώσεις να αποκομίσουν περιορισμένα κέρδη.
Το αίσθημα ότι πρόκειται για «λανθάνοντα παγκόσμιο πόλεμο» με μοναδικό κερδισμένο τις Ηνωμένες Πολιτείες πηγάζει από το γεγονός ότι η σύγκρουση ενισχύει κυρίως την αμερικανική οικονομία και ασφάλεια, ενώ οι υπόλοιπες συμμετέχουσες χώρες εκτίθενται άμεσα χωρίς να προσδοκούν ορατά οφέλη.
Ι.Ψ. ΕΡΩΤΗΣΗ 8η
Ο πόλεμος της Ουκρανίας κατέδειξε και την πολύπλευρη πολιτική, οικονομική, διπλωματική και ηθική- πρόσφατα- κρίση της ΕΕ. Πιστεύετε ότι έχει μέλλον αυτή η ΕΕ με τόσες εσωτερικές πολιτικό-οικονομικές αντιφάσεις, χωρίς ενεργειακή αυτονομία και ικανές πλουτοπαραγωγικές πηγές, χωρίς αυτόνομη, επαρκή στρατιωτική ισχύ και χωρίς διεθνή πολιτική υπόληψη;
Β.Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 8η
Όπως αναφέρετε, ο πόλεμος της Ουκρανίας αποκάλυψε με τον πιο καθαρό τρόπο τις βαθιές αδυναμίες της ΕΕ. Λόγω της μη ύπαρξης κοινής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, η Ένωση δεν μπορεί να δράσει άμεσα, συντονισμένα και αποτελεσματικά όταν απειλούνται τα συμφέροντα των κρατών-μελών της ή όταν εμφανίζονται σοβαρές γεωπολιτικές προκλήσεις. Παρόλα αυτά, συνεχίζει να υπάρχει, καθώς τα κράτη-μέλη παραμένουν οικονομικά, ενεργειακά και πολιτικά αλληλοεξαρτώμενα. Επιπρόσθετα, συνειδητοποιούν ότι μόνο μέσα από την ευρωπαϊκή συνοχή μπορούν να προστατεύσουν τη σταθερότητα και να επιβιώσουν σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον.
Το μέλλον της ΕΕ εξαρτάται από το αν θα καταφέρει να αποκτήσει πραγματική στρατηγική αυτονομία, σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Σε αντίθετη περίπτωση, κινδυνεύει να παραμείνει μια ένωση περιορισμένων κυρίως οικονομικών συμφερόντων, με μικρή δυνατότητα επηρεασμού των διεθνών εξελίξεων.
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΑΠΟ ΚΑΡΔΙΑΣ