Α
Άμιλιώς τσι γύρηυγί του!
Πήγαινε, γύρνα και γύρευε το. Αποστομητική απάντηση σε αδιάκριτη ερώτηση στην οποία δεν θέλουμε να απαντήσουμε. Επειδή η φράση θεωρείται προσβλητική παίρνουμε κατά κανόνα την ανταπάντηση:”Λιέσταν τσι μαγύρη του”= να πας εσύ να το γυρεύεις. Η λέξη “μαγύρηυγι” δεν έχει καμία σχέση με τη μαγειρική αλλά είναι λογοπαίγνιο και σημαίνει ματά(ξανά) γύρευε. Οι λέξεις “λιώς και λιέσταν” είναι τύποι του αρχαίου αλάομαι= περιφέρομαι, περιπλανιέμαι. Από το ίδιο ρήμα παράγεται και ο αλήτης καθώς και η άλλη τοπική ο “αλήμονος”= πολύ αδύναμος, κακοποιημένος είναι ένας περιφερόμενος(όπως είναι ένας περιφερόμενος).
Αμόνοιαστα πίτυρα
Χιουμοριστική παρομοίωση των Πολιχνιατών, ίσως από ιδρύσεως ακόμα του οικισμού. Η Ιστορία θέλει ο Πολιχνίτος να προήλθε από τη σύμπηξη πολλών μικρών οικισμών για την αντιμετώπιση των πειρατών αλλά και από την πίεση των κατακτητών που ήθελαν τους οικισμούς ελέγχου τους από το φορολογικό τους σύστημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι του νέου οικισμού να δυσκολεύονται στην κοινωνική τους όσμωση. Δεν συμπεριφέρονταν σαν του αλεύρι, που με το νερό σχημάτιζε της συνεκτική ζύμη, αλλά σαν τα πίτυρα, που σκορπούσαν με όσο ζύμωμα και αν τα έκαναν,
Άμα του νοιώγ’ς
Πρόκειται για μια πολυνοηματική, ιδιωματική φράση αποτελούμενη από το χρονικό διάστημα που με τη χρονική ή την υποθετική του σημασία αντικαθιστά σχεδόν πάντα και παντού το πανελλήνιο όταν. Η δεύτερη λέξη είναι τύπος του “νοιώνου”, η οποία είναι λεσβιακή παραγωγή. Σημαίνει ξυπνώ από τον ύπνο, σημαίνει αντιλαμβάνομαι το κρυφό νόημα, σημαίνει ερμηνεύω λόγια ή πράξεις, σημαίνει ότι απαλλάσσομαι από ψευδαισθήσεις, σημαίνει αισθάνομαι κάτι, σημαίνει πολλά. Σε μερικές περιπτώσεις αντικαθιστά το πανελλήνιο “νιώθω” αλλά δεν ταυτίζεται με αυτό. Το νιώθω έχει σχέση με τα αισθήματα και τα αισθητήρια όργανα. Το νοιώνω έχει σχέση με το νου, για αυτό και επέλεξα την ορθογραφία με “οι”.
Όταν ο λες Λέσβιος σηκώνεται από το κρεβάτι του, λέμε ότι “νοιώνει”. Όταν κοιμάται, δεν έχει σε εγρήγορση του νου, δεν επικοινωνεί με έννοιες. Αυτό γίνεται όταν ξυπνά, όταν νοιώνει και επικοινωνεί νοηματικά με την πραγματικότητα. Δεν μπορεί λοιπόν οι πρόγονοί μας παρά να κάνουν την παραγωγή του “νοιώνου” από τις έννοιες.
Οι αρχαίοι πρόγονοί μας είχαν πραγματική μανία να κρύβουν τις έννοιες στα «αινίγματα» και να ζητούν υπό τύπον παιδιών την αποκάλυψή τους. Οι πιο κοντινοί πρόγονοί μας έκαναν το ίδιο μόνο που το αίνιγμα το ονόμαζαν “νοιώσμα”. Οι αρχαίοι για την παραγωγή του χρησιμοποιούσαν τον «αίνο»=λόγο, οι δικοί μας Λέσβοι πρόγονοι χρησιμοποίησαν την έννοια. Για να διαλευκανθούν τα “νοιώματα” έπρεπε κανείς να είναι “ν’τος”= ξύπνιος, για να μπορεί να χειριστεί τις έννοιες. Όποιος μπορούσε να διαλευκάνει- ερμηνεύσει τα νοιώσματα, χαρακτηριζόταν σαν πολύ ξύπνιος και του απένεμαν τον τίτλο του “νοιώστακα”.