Mε τρία νομοσχέδια στη συσκευασία του ενός, που τέθηκαν σε φαστ τρακ δημόσια διαβούλευση λίγο πριν από την επίσημη ανακοίνωση των βουλευτικών εκλογών, η κυβέρνηση ανοίγει τον δρόμο για την ιδιωτικοποίηση του νερού, παραβλέποντας τρεις αποφάσεις του ΣτΕ που διασφαλίζουν τον δημόσιο χαρακτήρα του. Η συζήτηση για το πολυνομοσχέδιο των 263 άρθρων και 357 σελίδων που κατέθεσε ο Κώστας Σκρέκας ξεκίνησε χθες στη Διαρκή Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής, έχοντας προηγηθεί προσχηματική διαβούλευση.

Είναι ενδεικτικό ότι η διαβούλευση για το ένα εκ των νομοσχεδίων που αφορά τις «ειδικότερες διατάξεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος» και περιείχε 143 άρθρα, διήρκεσε μόλις 4 μέρες μέσα στις οποίες περιλαμβανόταν το τριήμερο της αργίας της Καθαράς Δευτέρας.

Κι αυτό, κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας που ορίζει ότι η διαβούλευση επί των νομοσχεδίων διαρκεί 2 εβδομάδες, με προβλεπόμενη σύντμηση του ως άνω διαστήματος «για επαρκώς τεκμηριωμένους λόγους», κάτι που δεν συμβαίνει στην προκειμένη.

Η σημαντικότερη αλλαγή που φέρνει το πολυνομοσχέδιο είναι ότι οι κρατικές αρμοδιότητες ρύθμισης και ελέγχου όλων των φορέων παροχής της δημόσιας υπηρεσίας ύδρευσης και αποχέτευσης της χώρας αφαιρούνται από το αρμόδιο υπουργείο και ανατίθενται στην ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) που μετονομάζεται σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ).

Το ζήτημα που προκύπτει με αυτή τη μεταβολή είναι ότι η υπαγωγή του ελέγχου ενός αγαθού κοινής ωφελείας όπως το νερό σε μια ρυθμιστική αρχή έχει νόημα όταν η αγορά παροχής τού εν λόγω αγαθού ιδιωτικοποιείται και απελευθερώνεται.

Οταν, δηλαδή, ενώ υπάρχει ένα μονοπώλιο υπό δημόσιο έλεγχο, δημιουργούνται ιδιωτικές εταιρείες και, ως αντιστάθμισμα του δημόσιου ελέγχου, δημιουργείται μια ρυθμιστική αρχή ώστε, στο μέτρο που οι κανόνες της «ελεύθερης αγοράς» επιτρέπουν, να υπάρχει ένας στοιχειώδης έλεγχος υπέρ του δημόσιου συμφέροντος, όπως δηλαδή ιδρύθηκε η ΡΑΕ.

Ομως, σε ό,τι αφορά το νερό, ο τομέας παροχής των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης δεν μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί, αφού κάτι τέτοιο απαγορεύεται εκ του Συντάγματος, όπως ρητά έχει κρίνει με σειρά αποφάσεων η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (1906/2014, 190/2022, 191/2022). Ετσι, υποχρεωτικά οι επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης υπόκεινται στον ευθύ και αποτελεσματικό έλεγχο του Δημοσίου, τουλάχιστον διά της κατοχής της πλειοψηφίας του μετοχικού τους κεφαλαίου από αυτό.

Δημόσιος έλεγχος

Η ΡΑΕ, όπως άλλωστε όλες οι ρυθμιστικές αρχές, δεν υπάγεται στην εποπτεία του Δημοσίου, έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες και οι πράξεις της είναι εκτελεστές χωρίς να υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο νομιμότητας ή σκοπιμότητας από τον αρμόδιο υπουργό. Ετσι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον δημόσιο έλεγχο που απαιτεί η νομολογία του ΣτΕ για τις υπηρεσίες υδροδότησης και αποχέτευσης, δεδομένου ότι είναι εξ ορισμού προορισμένη και οργανωμένη ώστε να ρυθμίζει τα ζητήματα που ανακύπτουν στον χώρο της αγοράς και του ανταγωνισμού.

Συνεπώς, η δημιουργία Αρχής για τα Υδατα προϋποθέτει την ύπαρξη «αγοράς υδάτων», που σήμερα δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ ΕΥΑΘ-ΕΥΔΑΠ-ΔΕΥΑ. Λόγος για τον οποίο υποκρύπτεται η ιδιωτικοποίηση του νερού σε εθνικό και τοπικό επίπεδο αντίστοιχη με αυτήν της ενέργειας.

Οπως προβλέπεται στο πολυνομοσχέδιο, για το έργο της η νέα ΡΑΕ θα επιβαρύνει οικονομικά τις Δημόσιες Επιχειρήσεις Υδρευσης και Αποχέτευσης εισπράττοντας ποσοστό επί του ετήσιου κύκλου εργασιών τους και όχι επί των καθαρών κερδών τους. Και αυτό θα συμβαίνει ακόμη κι αν έχουν οικονομικές ζημιές, με χρήματα δηλαδή που θα επιβαρύνουν εν τέλει όλους τους χρήστες νερού. Αλλωστε, η ΡΑΑΕΥ θα προτείνει ακόμη και τη μέθοδο κοστολόγησης και τιμολόγησης και θα εγκρίνει τα τιμολόγια ελέγχοντας την «οικονομική αποδοτικότητα». Ο,τι ακριβώς έκανε και με την ενέργεια.

Επιπλέον, η νέα ρυθμιστική αρχή θα έχει τη δυνατότητα να προτείνει συγχωνεύσεις υφιστάμενων ΔΕΥΑ, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τις ΔΕΥΑ που λειτουργούν χωρίς προβλήματα. Κι όλα αυτά θα γίνουν με την πρόσληψη μόλις τριών επιπλέον υπαλλήλων που, μαζί με τα 13 μέλη του Δ.Σ., θα αναλάβουν τον πλήρη έλεγχο, την εποπτεία και τη διαχείριση των ΔΕΥΑ.

Κατάργηση αρμοδιοτήτων

Συν τοις άλλοις, με τις διατάξεις που προτείνονται στα άρθρα του πολυνομοσχεδίου σχετικά με τις αρμοδιότητές της, τη σύνθεσή της και τη λειτουργία της επέρχεται πλήρης κατάργηση των ουσιαστικών αρμοδιοτήτων των Δ.Σ. των ΔΕΥΑ, καθώς και αρμοδιοτήτων των δημοτικών συμβουλίων που τα ελέγχουν.

Σε κανένα δε άρθρο του πολυνομοσχεδίου δεν υπάρχει η πρόβλεψη συμμετοχής αρμόδιων εκπροσώπων στα όργανα αυτής της αρχής, είτε νομικά πρόσωπα, όπως η Ενωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης-Αποχέτευσης, είτε φυσικά πρόσωπα, όπως είναι οι πρόεδροι και μέλη Δ.Σ. των ΔΕΥΑ, ούτε εκπρόσωπων εργαζομένων, οι οποίοι έχουν την τεχνογνωσία να συμβάλουν σε συμβουλευτικό όσο και σε διαχειριστικό επίπεδο με τις γνώσεις τους. Κατά την τοποθέτηση στη σχετική συζήτηση στη Βουλή, ο Σ. Φάμελλος, τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, εξέφρασε την οξύτατη αντίδραση του κόμματος, τονίζοντας ότι η κυβέρνηση νομοθετεί στη σκιά ενός τραγικού δυστυχήματος, ότι πολλές διατάξεις του νομοσχεδίου είναι σε αντίθεση με συνταγματικές προβλέψεις και ότι η διαδικασία νομοθέτησης που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση παραβιάζει δικό της νόμο για το επιτελικό κράτος που ορίζει το χρονικό διάστημα για τις διαβουλεύσεις.

«Η κυβερνητική αυτή επιλογή θα μεταφέρει στους πολίτες και στις επιχειρήσεις υψηλό κόστος για να έχουν υπερκέρδη λίγοι, θα περιορίσει την πρόσβαση όλων στα βασικά αγαθά, όπως το νερό, θα αφαιρέσει περιουσία και αποφάσεις από τους δήμους», ανέφερε.

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών