Β. “Όταν έκαιγαν τα βιβλία”, Βασίλης ψαριανός

Συνεχίζουμε την αναδημοσίευση των εξαιρετικών άρθρων του αγαπητού Βασίλη Ψαριανού με θέμα το κάψιμο των βιβλίων, για να μην ξεχνάμε και για να στηλώνουμε τα πόδια και το μυαλό μας, όταν οι συνθήκες το επιβάλουν. Ιγνάτης Ψάνης

Το ολοκαύτωμα των βιβλίων της 10^ης Μαΐου 1933,στην Γερμανία, ήταν το προοίμιο για το ολοκαύτωμα των Εβραίων που θα ακολουθούσε, όπως προφητικά είχε προβλέψει ο Χάινριχ Χάινε, ο διεθνώς γνωστός Γερμανοεβραίος ποιητής, του δέκατου ένατου αιώνα, ο οποίος στο έργο του Almansor,το 1820-1821, έγραψε την περίφημη φράση:«Εκεί που καίνε βιβλία, στο μέλλον θα καίνε ανθρώπους».

Στις 10 Μαΐου του 1933, ένα πλήθος 80 χιλιάδων από φανατικούς ναζιστές- στην πλειοψηφία τους φοιτητές- συγκεντρώθηκε στην πλατεία της Όπερας του Βερολίνου (σημερινή πλατεία Μπέμπελ), μπροστά στο πανεπιστήμιο Χούμπολτ, και έριξε στην πυρά, πάνω από 20 χιλιάδες βιβλία που είχαν μεταφερθεί από τις βιβλιοθήκες των πανεπιστημίων και από άλλες βιβλιοθήκες του Βερολίνου, καθώς και άλλων πόλεων. Η καταστροφή των βιβλίων στην οποίαν πρωτοστάτησαν οι φοιτητές ήταν το αποτέλεσμα της συστηματικής προπαγάνδας που προηγήθηκε από την Ναζιστική κυβέρνηση.

Ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, Υπουργός Δημόσιας Διαφώτισης και Προπαγάνδας των Ναζί, εγκαινίασε μια προσπάθεια ευθυγράμμισης των τεχνών και της κουλτούρας με τους στόχους των Ναζί. Η κυβέρνηση εκκαθάρισε τους πολιτιστικούς οργανισμούς από Εβραίους και άλλους αξιωματούχους που θεωρούσε ότι έτρεφαν ύποπτες πολιτικές πεποιθήσεις ή όσους δημιουργούσαν ή συμμετείχαν σε έργα τέχνης που οι Ναζί αποκαλούσαν «εκφυλισμένα». Σε αυτή την προσπάθεια να “συμμορφώσει” τη λογοτεχνική κοινότητα, ο Γκαίμπελς είχε έναν ισχυρό σύμμαχο, τον «Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Σύνδεσμο Φοιτητών».

Οι Γερμανοί φοιτητές αποτελούσαν την εμπροσθοφυλακή του πρώιμου ναζιστικού κινήματος και στα τέλη της δεκαετίας του ’20, πολλοί είχαν προσχωρήσει στις τάξεις διάφορων ναζιστικών ομάδων. Στις 6 Απριλίου, 1933, το Κεντρικό Γραφείο Τύπου και Προπαγάνδας της ναζιστικής φοιτητικής οργάνωσης κήρυξε μια πανεθνική «Κινητοποίηση κατά του αντιγερμανικού πνεύματος», οποία έμελλε να κορυφωθεί με την εκκαθάριση ή «κάθαρση» των λογοτεχνικών έργων δια της πυράς, την 10 Μαΐου.

Οι περισσότεροι από τους συγγραφείς των οποίων τα έργα παραδόθηκαν στην πυρά ήταν Εβραίοι. Μεταξύ αυτών ήταν ορισμένοι από τους πιο διάσημους σύγχρονους συγγραφείς της εποχής, όπως ο Φραντζ Βέρφελ, ο Μαξ Μπροντ και ο Στέφαν Τσβάιχ.

Μεταξύ των συγγραφέων τα βιβλία των οποίων έκαψαν οι ηγέτες των φοιτητών, εκείνο το βράδυ, ήταν διάσημοι σοσιαλιστές, όπως ο Μπέρτολτ Μπρεχτ και ο Αύγουστος Μπέμπελ, ο θεμελιωτής της κομμουνιστικής θεωρίας, Καρλ Μαρξ, συγγραφείς που επέκριναν την «μπουρζουαζία», όπως ο Αυστριακός θεατρικός συγγραφέας Άρθουρ Σνίτσλερ, καθώς και πολλοί ξένοι συγγραφείς, οι οποίοι- κατά τους Ναζιστές- επηρέαζαν «αρνητικά» τους Γερμανούς αναγνώστες τους, όπως ο Αμερικάνος συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Επίσης, στη μαύρη λίστα των Ναζιστών είχαν μπει οι Αμερικανοί Τζακ Λόντον, Θίοντορ Ντρέισερ και η‘Ελεν Κέλλερ, η πίστη της οποίας στην κοινωνική δικαιοσύνη την ώθησε να αγωνιστεί για τα δικαιώματα των αναπήρων, για την ειρήνη, τις καλύτερες συνθήκες των εργατών στις βιομηχανίες και το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.

Οι φλόγες κατέκαψαν επίσης τα γραπτά του Γερμανού νομπελίστα, του 1929, συγγραφέα,Τόμας Μαν, του οποίου η υποστήριξη στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης και η κριτική στο φασισμό προκάλεσε την οργή των Ναζί, καθώς και τα έργα του δημοφιλούς, διεθνώς, συγγραφέα Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, του οποίου η ρεαλιστική περιγραφή του πρώτου παγκόσμιου πολέμου,στο έργο του «Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο», δυσφημίστηκε από τους Ναζί ως «κατάφωρη προδοσία των στρατιωτών του Παγκοσμίου Πολέμου». Και, βεβαίως, από την πυρά δεν γλύτωσε ούτε ο Γερμανοεβραίος, μεγάλος ποιητής του 19^ου αιώνα, Χάινριχ Χάινε, που αναφέραμε εισαγωγικά στο άρθρο μας.

Και, επίσης, οι Έριχ Κέστνερ, Χάινριχ Μαν και Ερνστ Γκλέζερ, που στοχοποιήθηκαν από τον Γκαίμπελς, καθότι ήταν από τους πρώτους Γερμανούς λογοτέχνες που άσκησαν κριτική στο ναζιστικό καθεστώς.

Το ολοκαύτωμα των βιβλίων της 10^ης Μαΐου 1933, στην «πλατεία της ντροπής»,…τίμησε με την παρουσία του ο εμπνευστής της βάρβαρης εκστρατείας για την πυρπόληση των βιβλίων και την εξαφάνιση της ελεύθερης έκφρασης, ο υπουργός της ναζιστικής προπαγάνδας Γκαίμπελς, ο οποίος απευθύνθηκε στο πλήθος λέγοντας:«Κάνετε το σωστό, με το να παραδίδετε στις φλόγες το διαβολικό πνεύμα του παρελθόντος. Πιστεύω ότι ποτέ, μέχρι τώρα, δεν υπήρξαν τόσο πιστοί φοιτητές, όπως εσείς, περήφανοι για τη ζωή, τους στόχους και το καθήκον σας. Το παρελθόν βρίσκεται στις φλόγες κι η νέα εποχή θα ανατείλει, μέσα από τη φλόγα, που καίει στις καρδιές. Όσο είμαστε ενωμένοι, όσο βαδίζουμε μαζί, θα είμαστε αφοσιωμένοι στο Ράιχ και στο μέλλον του»!