Ιγνάτης Ψάνης
Αρκετές τοιχογραφίες και πίνακες του Θεόφιλου στα μέρη μας έχουν καταστραφεί. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους όπως:
– Οι άνθρωποι δεν είχαν και πολύ εκτίμηση στα έργα ενός ανθρώπου, που άλλοτε ήταν ντυμένος σαν Μεγαλέξανδρος και άλλοτε σαν ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης, με εξοπλισμό και κουστούμια που έφτιαχνε ο ίδιος.
-Δεν είχαν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης της κλίσης και ενδιαφέροντα για τη ζωγραφική κλπ. Προείχαν οι ασφυκτικές και πιεστικές ανάγκες της επιβίωσης.
– Για αυτό και όταν υπήρχε λειτουργική η άλλη η ανάγκη να αλλάξει ο χώρος, όπου υπήρχε το έργο του Θεόφιλου, κανείς δεν σκεφτόταν ότι βανδαλίζει ένα έργο τέχνης.
– Επιπλέον, ο Θεόφιλος δεν είχε αναγνωριστεί, για να υπάρχει ένας επιπλέον “ενδιαφέρον” λόγος, ώστε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα έργα του. Με λίγα λόγια δεν ήξεραν οι άνθρωποι ότι έκρυβαν ένα θησαυρό στο σπίτι ή στο μαγαζί τους.
Όσον αφορά την έλλειψη παιδείας και μόρφωσης των ανθρώπων της εποχής εκείνης που επικαλούνται κάποιοι, δε θεωρούμε πως είναι από τους πρωταρχικούς λόγους, γιατί η ομορφιά, η ανθρωπιά και η ευαισθησία, που αποπνέουν τα έργα του, μέσα από την ιστορική υπενθύμιση, τις οικογενειακές και αγροτικές αναπαραστάσεις δεν απαιτούν γνώσεις.
Αρχικά θα αναφερθούμε σε δύο κτίσματα στα οποία καταστράφηκαν πολύ αξιόλογα έργα του Θεόφιλου.
Η πρώτη περίπτωση
Μια τοιχογραφία του βρισκόταν στον τοίχο του γαλακτοπωλείου του Δημήτρη Μπλάνη.
Παρίστανε μια γυναίκα που έβαζε ψωμιά στο φούρνο με το «ζτιαρόφτιαρου», ένας γεωργός που έκανε ζευγάρι με δύο βόδια και ένα πετεινό πάνω σε ένα άλλο βόδι. Μια τοιχογραφία με θέμα αγροτικό και οικιακό. Έχει περίπου 1,20Χ0,7 διαστάσεων.
Όμως ο γαλακτοπώλης θέλοντας να φαρδύνει την πόρτα, για να εξυπηρετηθεί καλύτερα, γκρέμισε τον τοίχο και μαζί με αυτόν καταστράφηκε και η τοιχογραφία.
Ένας μαθητής, που έτυχε να παρευρίσκεται στο γκρέμισμα, καταγγέλλει το περιστατικό στην Αστυνομία, λέγοντας ότι καταστρέφει το έργο του Θεόφιλου. Γι’ αυτό ο ο γαλακτοπώλης πλήρωσε 20.000 δραχμές.
Η δεύτερη περίπτωση
Στην είσοδο του κτήματος που σήμερα έχει χωριστεί σε δύο αδερφομοίρια μεταξύ των δύο αδελφών, της Κατερίνας Αρμαγανίδη και της Γιασεμής Γρηγορίου, υπήρχε καφενείο. Ο Ιδιοκτήτης ήταν ο πατέρας των δύο αδελφών, ο Στρατής Ζουμπαντής, ο γιος του οποίου ήταν επίσης ο Απόστολος Ζουμπαντής, με το γνωστό και σωζόμενο, δυστυχώς δεν λειτουργεί, καφενείο στη Σκάλα.
Ο Στρατής Ζουμπαντής αριστερά με τον Στρατή Βουλγαρέλλη- Ενθύμιο του 1923
Το καφενείο λειτουργούσε ήδη από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Ήταν πολύ αριστοκρατικό, με φουρούσια, πελεκητά, με πελώρια παράθυρα, ο ίδιος ο Στρατής κοινωνικός, διοργανωτής κοινωνικών εκδηλώσεων, όπως οι Απόκριες, χωρατατζής. Κάποια στιγμή τον επισκέφτηκε ένας κακοντυμένος και πένης, που του πρότεινε να ζωγραφίσει το καφενείο για λίγο φαΐ, ο Θεόφιλος. Έτσι κι έγινε. Ο Αδάμ και η Εύα με το μήλο, ο Μέγας Αλέξανδρος και άλλες “ζωγραφιές” γέμισαν το καφενείο. Γύρω στα 1970 ο γνωστός τελάλης του χωριού, ο Παλαιολόγος, έφερε στο καφενείο κάποιον σχετικό με την τέχνη που ενδιαφέρθηκε για τις τοιχογραφίες, που εν τω μεταξύ είχαν ασβεστωθεί. Πέρασαν δυο-τρία χρόνια, δεν επέστρεψε ο ενδιαφερόμενος, το καφενείο γκρεμίστηκε. Αργότερα εμφανίστηκε και διαμαρτυρόταν που καταστράφηκε ολόκληρη περιουσία.
Το υλικό της πρώτης περίπτωσης μάς το παραχώρησε ο Κυριάκος Κουκούλας. Της δεύτερης περίπτωσης τις πληροφορίες και τη φωτογραφία μάς τα παραχώρησε η Βαγγελίτσα Καρακλά, εγγονή του Στρατή Ζουμπαντή