Παναγιώτης Αδαμόπουλος
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Λέσβος είναι ένα νησί που ανέκαθεν ζούσε στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης.
Οι άνθρωποι της θάλασσας, οι εμπορικές σχέσεις με τη Σμύρνη και την Πόλη, αλλά και το προσφυγικό κύμα του 1922, έφεραν στο νησί ήχους, τραγούδια και όργανα που ρίζωσαν βαθιά στην τοπική παράδοση.
Αν βρεθείς σε πανηγύρι στη Λέσβο και ακούσεις εκείνο τον βαθύ, βελούδινο ήχο που σε ταξιδεύει, το πιθανότερο είναι να προέρχεται από ένα ούτι. Ένα όργανο που κουβαλάει αιώνες ιστορίας και που στο νησί μας βρήκε πρόσφορο έδαφος για να ανθίσει.
Από τη Σμύρνη στη Μυτιλήνη
Δεν είναι τυχαίο που στη Μυτιλήνη ο ήχος του ουτιού έγινε κομμάτι της καθημερινότητας. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, χιλιάδες πρόσφυγες πέρασαν απέναντι στη Λέσβο, φέρνοντας μαζί τους μνήμες, τραγούδια και φυσικά τα όργανά τους. Ανάμεσά τους και το ούτι, που έγινε σύντομα πρωταγωνιστής στα καφέ-αμάν, στα καφενεία και στις ταβέρνες.
Λέγεται ότι παλιοί Μυτιληνιοί μουσικοί έλεγαν: «Χωρίς ούτι, δεν στήνεται γλέντι».
Οι δεξιοτέχνες που άφησαν εποχή
Στη Λέσβο έπαιξαν σπουδαίοι ουτζήδες, άλλοι γνωστοί και άλλοι που έμειναν στη μνήμη μόνο των χωριών τους.
- Στα καφενεία της Επάνω Σκάλας, ο ήχος του ουτιού ακουγόταν κάθε βράδυ δίπλα στο βιολί και το σαντούρι.
- Στον Πολιχνίτο, παλιοί θυμούνται τον «κυρ-Γιάννη τον Ουτζή» που μπορούσε να κρατάει χορό για ώρες χωρίς να χάσει το ρυθμό.
- Στη Γέρα, μουσικοί όπως ο Παναγιώτης Παράσχος και άλλοι της γενιάς του έφεραν το ούτι στις παρέες, δίνοντάς του έναν πιο «λεσβιακό» χαρακτήρα.
Οι οργανοποιοί με το μεράκι
Δεν έλειψαν και οι οργανοποιοί που έφτιαχναν ούτια στο νησί. Στη Μυτιλήνη αλλά και σε χωριά, τεχνίτες μερακλήδες έφτιαχναν όργανα με σκάφη από ντόπια ξύλα, καπάκια από έλατο και φιγούρες διακοσμημένες με φίλντισι. Πολλοί είχαν μάθει την τέχνη από Σμυρνιούς μάστορες. Έτσι, τα ουτιά της Λέσβου είχαν τον δικό τους «φωτεινό» ήχο, ιδανικό για γλέντια και υπαίθριους χορούς.
Τι ξεχωρίζει το λεσβιακό παίξιμο;
Το ούτι στη Λέσβο δεν ήταν μόνο για «φιγούρα».
- Στήριζε τον χορό: με γερά ρυθμικά μοτίβα κρατούσε τον καγκελευτό ή τον μπάλο ζωντανό μέχρι το πρωί.
- Συνόδευε το βιολί: το βιολί έπαιζε τη μελωδία και το ούτι «έστρωνε» το χαλί από κάτω.
- Δεν ξέχναγε τα μακάμια: ακόμη και στα πιο απλά τραγούδια, ο ουτζής έβαζε μικρές ανατολίτικες πινελιές, θυμίζοντας τη Σμύρνη.
- Ταξίμια για το μεράκι: πριν ξεκινήσει το τραγούδι, ο ουτζής αυτοσχεδίαζε λίγα μέτρα, σαν κάλεσμα στη φωνή.
Από τα καφέ-αμάν της δεκαετίας του ’20 μέχρι τα σημερινά μουσικά σχήματα, το ούτι στη Λέσβο είναι κάτι παραπάνω από ένα όργανο: είναι η φωνή της Ανατολής που συνάντησε το Αιγαίο και έμεινε για πάντα εδώ.