Ιγνάτης Ψάνης
Τα σχολεία (Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια) αποτελούν και αυτά κοινωνικά υποσύνολα, τα οποία λειτουργούν ως θεμελιακός θεσμός της κοινότητας. Εντάσσονται μέσα σε κάποιο σύστημα εκπαίδευσης το οποίο μεταξύ των άλλων ενσωματώνει και κάποιο νομικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας τους. Υπακούουν και αυτά στην αρχή της διατήρησης και της εξυπηρέτησης του κοινωνικού συνόλου. το οποίο υπηρετούν, και όταν παρουσιάζονται περιστατικά παραβίασης των θεσπισμένων νόμων της κοινότητας πρέπει να επιβάλλουν κάποιες ποινές.
Η αποδοχή της ύπαρξης των ποινών είναι καθολική. Όμως για τα σχολεία που αποτελούν μία κοινότητα με ιδιαίτερα ηλικιακά και ψυχικά-συναισθηματικά χαρακτηριστικά η φιλοσοφία της αντιμετώπισης της παραβατικότητας πρέπει να στηρίζεται πρώτον στη κατανόηση του “παραπτώματος ” και δευτερευόντως στην επιβολή κάποιας ποινής, που θα αποβλέπει στο σωφρονισμό του παραβάτη και στον παραδειγματισμό των άλλων. Σε κάθε περίπτωση βέβαια το είδος και η ποιότητα της ποινής συνδέεται με τις παραδόσεις, το προσωπικό και ευρύτερο ηθικό πλαίσιο, τις κοινωνικές αντιλήψεις, το πνευματικό-πολιτισμικό επίπεδο και κυρίως το πολιτικό κλίμα.
Αφορμή για τις σκέψεις αυτές μας έδωσε μία εξαιρετική εργασία της ομάδας περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του Λυκείου Πολιχνίτου το σχολικό έτος 1998-1999 με υπεύθυνους καθηγητές τον Νικέλη Ευστράτιο, Χημικό και τη Βασιλεία Σαλταμάρα, Φιλόλογο. Η εργασία εκδόθηκε με τον τίτλο “Η ιστορία της Μέσης Εκπαίδευσης στον Πολιχνίτο”, με υπότιτλο “μέσα από τα αρχεία του σχολείου”. Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο των εκπαιδευτικών αυτών ξαναγυρίσαμε στα χρόνια μας, όταν φοιτούσαμε στο Γυμνάσιο Πολιχνίτου. Ξεχωρίσαμε το κεφάλαιο των ποινών που επιβάλλονταν τότε από το Σύλλογο των καθηγητών στους μαθητές, όχι μόνο για να τα ξαναθυμηθούμε αλλά και για να αντιληφθούμε πώς αντιμετωπίζονταν οι μαθητές τότε και μοιραία να κάνουμε μία σύγκριση με τη σημερινή εποχή.
Με τη χρονική απόσταση που μας χωρίζει σίγουρα θα δούμε τα πράγματα από τελείως διαφορετική άποψη, βιώνοντας ανάμεικτα συναισθήματα και πέρα από την όποια “πλάκα” θα περάσουν σοβαρότερες σκέψεις για το εκπαιδευτικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής.
Ξεχωρίσαμε μερικά περιστατικά και σε κάποια σημεία κρατήσαμε και τα σχόλια των εκπ/κών.
-“1946-1947”
Εντύπωση μάς έκανε το γεγονός ότι όλοι οι μαθητές είχαν διαγωγή “κοσμιωτάτη”, ενώ όπως αρκετοί από αυτούς μας ομολογούν είχαν φάει το ξύλο της ζωής τους. Αυτό σε συσχέτιση με την κατάσταση που επικρατούσε πριν λίγα χρόνια, όταν οι περισσότεροι είχαν “καλή” και “κοσμία” και λίγοι “κοσμιωτάτη”.
Δεκαετία ’50
Η αστυνόμευση
Το κλίμα που επικρατούσε τότε στο σχολείο φαίνεται αποτυπωμένο στο πρώτο και μόνο πρακτικό του Συλλόγου των διδασκόντων στο παράρτημα κατά το σχολικό έτος 1953-1954. Μέχρι τώρα τέτοιο πρακτικό άλλο δεν είχαμε συναντήσει. Σας παραθέτουμε μερικά κομμάτια για το τι αποφάσισε ομόφωνα ο Σύλλογος.
-…1. Οι μαθηταί να φέρουσι πηλίκια με αρχικά Γ. Π. και να κόβουν τα μαλλιά τους
- Αι μαθήτριαι τόσο ειςτο σχολείο όσο και εις την εκκλησίαν δέον να φέρωσι μαύρην ποδιάν με γιακά άσπρον, στρογγυλόν, με ένα κομβίον προς τα εμπρός. Να μη φορούν αλυσίδας, δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, χτένας, φιόγκους και λοιπά και να δένουν τα μαλλιά τους με κορδέλα γαλάζια προς τα οπίσω.
- Απαγορεύεται η κυκλοφορία των μαθητών και μαθητριών κατά την χειμερινήν περίοδον πέραν της εβδόμης μ.μ.
- Απαγορεύεται η φοίτησις των μαθητών και μαθητριών εις τον κινηματογράφον και εις το θέατρον ούτε και μετά των γονέων των.
- Απαγορεύεται να συχνάζουν οι μαθηταί εις τα καφενεία και εις τον σταθμόν των αυτοκινήτων άνευ αποχρώντος λόγου.
- Οι μαθηταί οφείλουσι … να χαιρετώσι τους καθηγητάς και δασκάλους των.
- Οι μαθηταί υποχρεούνται καθ’ εκάστην Κυριακήν να εκκλησιάζονται ομαδικώς…”
Αυτά ισχύουν και για τα επόμενα χρόνια με μικρές μόνο τροποποιήσεις. Χωρίς σχόλια.
Δικό μας σχόλιο: Αυτή την εξωφρενική, για τα σημερινά δεδομένα, κατάσταση, όπως περιγράφεται, βιώσαμε και εμείς μετά από κάποια χρόνια. Σα να ζούσαμε…σε ένα μεγάλο στρατόπεδο!
Τα ποινολόγια
Οι κανονισμοί θεσπίζονται για να εφαρμόζονται. Για αυτό λοιπόν και τον τρίτο χρόνο από τη θέσπιση των παραπάνω περιορισμών έχουμε και τις πρώτες καμπάνες εξαιτίας της παραβίασης των. Είχαμε αναρωτήθηκε σε άλλο τεύχος μας για το είδος των ποινών που επιβάλλονταν στα σχολεία και για το αν υπήρχαν και άλλες ποινές εκτός από το ξυλοφόρτωμα. Στις 27 του μηνός Οκτωβρίου 1955 ημέρα Πέμπτη και ώρα 10ην π.μ. Έπεσε η πρώτη καμπάνα ύστερα από συνεδρίαση του Συλλόγου των διδασκόντων. Από εκεί και μετά τα πρακτικά είναι γεμάτα από ποινές και θα ασχοληθούμε εκτεταμένα και με αυτές. Θα αναφέρουμε όμως μόνο τα αρχικά των παρεκτρεπομένων. Το πρακτικό όμως της πρώτης πίνεις θα το παρουσιάσουμε χωρίς “λογοκρισία” ως ιστορική… πρωτιά των πρωταγωνιστών και ευελπιστούμε στην μακροθυμία τους.
Ο Σύλλογος λοιπόν των διδασκόντων την παραπάνω μέρα και ώρα:
“… αποφασίζει ομόφωνα
επιβάλλει 1) την ποινήν της τετραημέρου αποβολής εις τον μαθητήν της ΣΤ’ τάξεως Κακαβήν Ευστράτιον του Παναγιώτου διότι μετέβει εις τον κινηματογράφον καί ωμίλησεν απρεπώς εις καθηγητήν. 2) την ποινή της τριημέρου αποβολής εις τον μαθητήν της ΣΤ’ τάξεως Παπαγιαννέλλην Απόστολον του Προκοπίου και εις τον μαθητή της Δ’ τάξεως Σεβαστόνν Νικόλαον του Σπύρου διότι μετέβησαν εις τον κινηματογράφον και 3) την ποινή της διημέρου αποβολής εις τον μαθητή της ΣΤ’ τάξεως Ζυγούκην Γεώργιον του Δημητρίου διότι ητάκτει κατά την ώραν της Γυμναστικής και ωμίλησεν απρεπώς εις τον καθηγητήν…”
Την ίδια χρονιά έχουμε ” διήμερον αποβολήν δι’ ανάρμοστον συμπεριφοράν εις τον Γ. Ε. και ” οκταήμερον αποβολήν εις τον Σ.Γ. διότι εξύβρισεν ενώπιον των μαθητών εντός της αιθούσης την καθηγήτριαν Παρδαλή Βαρβάραν”.
Ο ίδιος όμως αυτός μαθητής ήταν φέρονται πολύ ζωηρός, διότι στην επόμενη σελίδα γράφεται “Πράξης 5η”. Είναι άδεια η σελίδα και στο περιθώριο με μολύβι γράφεται: “αφορά 25ήμερον αποβολήν Σ. Γ. υπεβλήθη εις Γυμνάσιον.
Φαίνεται ότι επειδή η ποινή ήταν πολύ μεγάλη έπρεπε να εγκριθεί από τον Σύλλογο τη Διεύθυνση του κεντρικού σχολείου.
Το ίδιο συμβαίνει και με την επόμενη πράξη η οποία και πάλι υποβλήθηκε στο Γυμνάσιο και αφορούσε “15ήμερον αποβολήν εις τον Κ.Χ.”.
Στο τέλος της χρονιάς έρχεται και η ώρα του χαρακτηρισμού της διαγωγής. Δεκατριών μαθητών η διαγωγή χαρακτηρίζεται ως “κοσμία”- μεταξύ αυτών και ο αξέχαστος Βασίλης- και δύο μαθητών ως “καλή”.
Έγινε καπνός μαζί με το γραπτό
Ένα διαφορετικό συμβάν στα γραπτά της άλγεβρας, το Φεβρουάριο Του επόμενου έτους 1961. Ο μαθητής Κ. Ι. Της ΣΤ τάξεως” απήλθε της αιθούσης συναποκομίσας λάθρα και το γραπτόν δοκίμιον και εξηφάνισεν τούτο. Αντιληφθείς τούτο ο επιτηρών καθηγητής έσπευσε εις την θύραν… Αλλά ο μαθητής είχε ήδη εξαφανιστεί. Αποτέλεσμα, μονάδα στο μάθημα και 6ήμερος αποβολή.
Σχολείο και χωροφυλακή
Είναι γνωστό- προκύπτει εξάλλου και από τα προηγούμενα τεύχη μας- ότι ο καθηγητής έπαιζε το ρόλο του χωροφύλακα για τους μαθητές αστυνομεύοντας την εξωσχολική ζωή τους. Βλέπουμε όμως ότι υπήρχε και συνεργασία σχολείου και χωροφυλακής για τον σκοπό αυτό. Έτσι στις 14-1-1957 ο Σύλλογος των καθηγητών του σχολείου:
“επιβάλλει την ποινήν της οκταημέρου αποβολής εκ του σχολείου εις τον μαθητή της Ζ’ τάξεως Κ. Π. διότι κατά το προαναφερθέν έγγραφον του Σταθμού Χωροφυλακής Βασιλικών ησχολείτο με την χαρτοπαιξίαν και οινοποσίαν εις το καφενείον του Αλκιβιάδου Βάρκα εν Βασιλικοίς…”
Το παράπτωμα της χαρτοπαιξίας ήταν συνηθισμένο και τον συναντάμε συχνά, οι δε “καμπάνες” που πέφτουν γι’ αυτό είναι τσουχτερές. Στις 26 Απριλίου του ’60 εξετάζονται τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις ομάδων μαθητών που είχαν συλληφθεί- κάποιοι και από την αστυνομία- να χαρτοπαίζουν. Συνολικά σε 11 μαθητές πέφτουν καμπάνες 76 ημερών αποβολής.
Να κάνουμε για το σχολείο μας για τα Βασιλικά: Κάποτε είχατε και Σταθμό Χωροφυλακής, τώρα κινδυνεύετε να μείνετε χωρίς σχολείο. Και όχι μονάχα εσείς.
Ο αθεόφοβος
Σήμερα για το κάπνισμα οι κείμενες διατάξεις αναφέρουν ότι απαγορεύεται στο χώρο του σχολείου αλλά δεν αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα. Πριν λίγα χρόνια για το κάπνισμα έπεφταν ηχηρές καμπάνες. Μπορεί να μην απέδωσε τίποτα ή με τέτοιο τρόπο αντιμετώπιση του προβλήματος αλλά το παρακάτω περιστατικό ξεπερνάει τα όρια.
Στις 10-11-1959 ο Σύλλογος των καθηγητών:
“λαβών υπ’όψιν την εισήγηση του Διευθυντού καθ’ ην ο μαθητής της Γ’ τάξεως Κ.Ε. εκάπνιζε και δη ενώπιον των μαθητών, έδειξε δε ανευλάβειαν διότι εισελθών εις τον ιερόν ναόν ήναψε το σιγαρέττον του από του κονδηλίου του καίοντος προ της εικόνος του Αγίου:
αποφασίζει ομοφώνως:
επιβάλλει την ποινή της οκταημέρου αποβολής…”
… κλέπτοντες οπώρας
Η ταλαιπωρία των μαθητών από τα χωριά που ερχόταν στο σχολείο με τα πόδια πότε στεγνοί και πότε βρεγμένοι ήταν μεγάλη. Όλοι κάποιες ιστορίες- σοβαρές οι αστείες- έχουν να διηγηθούν. Συζητώντας με μαθητές αυτής της περιόδου για τη σχολική τους ζωή, πιο πολλά σου λένε για τη διαδρομή που έκαναν- τις χελώνες και τις αχλάδες- παρά για το σχολείο αυτό καθαυτό. Ήταν φυσικό επομένως να δίνεται η ευκαιρία να διαπράττονται και κολάσιμες πράξεις. Στις 10-11-1959 βρίσκουμε να έχουν τιμωρηθεί τρεις μαθητές και τις μαθήτριες από τη Βρίσα, όλοι της Α’ τάξης, με την ποινή της εξαημέρου αποβολής διότι:”… μεταβαίνοντες εκ του σχολείου εις το χωρίον των και συναντήσαντες γέροντα μικροπωλητήν επεχείρησαν να διαρπάσουν μήλα και ντομάτας…”
Δεκαετία ’60
Ο πρώτος των ατίθασων
Μιλάμε για εξαήμερες και οκταήμερες αποβολές και φαίνονται μεγάλες. Ίσως γιατί δεν έχουμε δει τα χειρότερα. Αυτός που θα έπρεπε να γραφτεί στο βιβλίο Γκίνες είναι ο Ζ. Ε., μαθητής το σχολικό έτος 1960-1961 της Γ’ τάξης. ο οποίος είχε το σθένος να κερδίσει για τον εαυτό του την ποινή της αποβολής του ενός μηνός. Και να πώς:
“… Διότι συνελήφθη καπνίζων και πριν ή τω ανακοινωθεί οιαδήποτε ποινή κατά την ώραν του διαλείμματος συνήντησε τον Διευθυντήν του σχολείου εις το προαύλιον και με αήθη εις μαθητάς συμπεριφοράν του είπεν ενώπιον μαθητών:” Γιατί με απέβαλες; Με ξέρεις καλά; Θα τα πούμε”. Ο Διευθυντής τον παρετήρησεν δια την συμπεριφορά του αυτήν κι προς αποφυγήν επεισοδίου εισήλθε εις το γραφείον. Ο μαθητής τον ηκολούθησεν εισελθών και ούτος εντός του γραφείου έξαλλος και απειλών, οπότε εις των καθηγητών τον εξέβαλε του γραφείου, αλλ’ ο μαθητής εξηκολούθη να απειλεί ενώπιον των μαθητών και εν συνεχεία απομακρυνθείς ενώπιον του κόσμου…”
Η πρώτη… καμπάνα
Ο γνωστός μας και από την μηνιαία αποβολή του προηγούμενου τεύχους Ζ. Ε. δεν μπόρεσε να καταπιεί εύκολα το γεγονός αυτό. Για το λόγο αυτό παίρνοντας βοηθούς τους Δ, Π. της Β’ τάξεως και τον Γ. Χ. της Γ’ τάξης ” εις απαγορευμένην ώραν έθραυσαν τους υαλοπίνακας καθηγητού”. Αποτέλεσμα οκταήμερος αποβολή και άμεση μείωση της διαγωγής τους σε “καλή” για τους δύο πρώτους και πενταήμερος για τον τελευταίο εξαιτίας του καλού παρελθόντος του. Φυσικό είναι μετά από τόσες αποβολές οι δύο πρώτοι στο τέλος να μείνουν από απουσίες.
‘Εσκασε η βόμβα
Το αποκορύφωμα των ποινών το συναντάμε το σχολικό έτος 1963-64 οπότε:
“… Ο μαθητής της Δ’ τάξεως Κ. Ι. ανέγραψε εμφανώς και ενυπογράφως εις το τετράδιο των εκθέσεών του και επί των κατατοπιστικών παρατηρήσεων του διορθωτού καθηγητού φράσεις χυδαιοτάτας τας εις βάρος αυτού ήτοι: “Κύριε Χοντρέ ας το διάβολο ρε π…..Σε χ…απανωτά…”
Αποτέλεσμα να θεωρήσει ο Σύλλογος των καθηγητών το παράπτωμα “βαρύτατον” και για αυτό να αποβάλει τον “παρεκτραπέντα μαθητήν” δια παντός εκ του Γυμνασίου Πολιχνίτου.
Σε λίγες μέρες όμως ένα άλλο παράπτωμα αντιμετωπίζεται λίγο διαφορετικά.
Ένας μαθητής και μία μαθήτρια τιμωρούνται με οκτώ μέρες αποβολή ,διότι συνελήφθησαν και δεύτερη φορά μόνοι μέσα σε κλειστή αίθουσα, όπου έγιναν αντιληπτοί ” Από μικρούς μαθητάς και τινας περιοίκους”.
Επιπλέον όμως” συνιστάται εις τον πατέρα του μαθητή να μεταγράψει τον υιόν του σε άλλο Γυμνάσιον”. Αν αρνηθεί τότε θα ξαναποφασίσει ο Σύλλογος.
Η αστυνόμευση
Η πειθαρχία των μαθητών αποτελούσε μεγάλο πονοκέφαλο για τους καθηγητές για αυτό και στην πρώτη συνεδρίαση του Συλλόγου των καθηγητών του τριτάξιου Γυμνασίου τονίστηκε:”… ότι παρετηρήθη χαλάρωσις της πειθαρχίας των μαθητών και ότι πρέπει παντί τρόπω να αποκατασταθεί και να περιφρουρηθεί αύτη προς το συμφέρον αυτών των ιδίων και του γοήτρου του σχολείου…”
Αποφασίστηκε λοιπόν στα χωριά να συσταθούν επιτροπές για να παρακολουθούν τους μαθητές και να ενημερώνουν το σχολείο. Το μέτρο φαίνεται ότι δεν απέδωσε και γι’ αυτό: “… αποφασίζεται όπως οι μεταβαίνοντες εις τα χωρία καθηγηταί κ.κ. Αναγνώστου και Ιατρέλλης παρακολουθώσι επ’ ευκαιρία και την διαγωγή των μαθητών ο μεν πρώτος του Λισβοριου ο έτερος της Βρίσας. Ως προς το χωρίο Βασιλικά θα παρακληθεί να βοηθήσει εις τούτο το ζήτημα η χωροφυλακή του χωριού…”
Και φαίνεται ότι το μέτρο κάτι απέδωσε διότι σε πρακτικά επιβολής ποινών αναφέρεται ότι την καταγγελία έκαναν οι παραπάνω…παιδονόμοι. Πρέπει πάντως να σημειώσουμε ότι οι ποινές έχουν μικρύνει. Οι πιο πολλές αποβολές είναι το πολύ μέχρι τέσσερις μέρες και σπάνια συνοντας “οχτάρα”.
Έρωτας ήταν η αιτία, αλλά όχι πάντα
Αναφέραμε και παραπάνω ότι εξαιτίας της κοινωνικής και οικογενειακής καταπίεσης των μαθητών το σχολείο γινόταν ο χώρος όπου οι μαθητές εκτονώνονται ποικιλότροπα. Φυσικά όχι μόνο στο σχολείο.
Συναντήσαμε λοιπόν περιπτώσεις επιβολής ποινών και μάλιστα αυστηρών, που σαν αιτία είχαν τον… έρωτα.
Παρουσιάζουμε τις ποινές και το σκεπτικό των αποφάσεων γιατί νομίζουμε ότι αναδεικνύουν ανάγλυφα ένα κλίμα που σήμερα φαντάζει παράξενο.
Στις 20-04-64 τιμωρούνται ο Ν. Ε. και η Κ. Φ. με οκτώ μέρες αποβολή διότι “ευρίσκονται εις ερωτικάς σχέσεις” και η καθαρίστρια” συνέλαβεν αυτούς κατά μόνας εις μίαν των αιθουσών”. Επίσης την ίδια μέρα χαρακτηρίζει “κακήν” τη διαγωγή της μαθήτριας Ε. Σ.” διότι κατά τον χρόνον λειτουργίας του σχολείου απήχθη εκουσίως υπό του εραστού της τραπείσα προς άγνωστον κατεύθυνσιν και εκθέσασα βαρύτατα το γόητρον του σχολείου”.
Στις 20 Οκτωβρίου 1965 έχουμε μία οκταήμερη για τη μαθήτρια Σ. Μ. Και μία τετραήμερη για την Κ.Ει. διότι ο επιστάτης την πρώτη ” συνέλαβεν, εις εξωκκλήσιον του Πολιχνίτου, εις ερωτικήν περίπτυξιν με του αποφοίτου του Λυκείου Πολιχνίτου Ι. Σ.” ενώ η δεύτερη “συμπαρίστατο μάλλον και συνεβοήθει την προηγούμενην εις την διάπραξιν του ατοπήματος”.
Τον Φεβρουάριο του ’66 η μαθήτρια της Β τάξεως του Λυκείου Α. Α. σε ένα πρόχειρο διαγώνισμα κάποιου μαθήματος έγινε αντιληπτή από τον καθηγητή κ…. ότι “αντέγραφε εκ μονοφύλλου, το οποίον είχεν αποκρύψει υπό τα ενδήματά της. Όταν δε ο κ… επλησίαζε αύτη εταράχθη και προσεπάθει να ωθήση τούτο εντός των εσωρούχων της… διεμαρτύρετο δε ανασηκώσασα τα ενδύματα της και λέγουσα: “εγώ δεν εντρέπομαι, ορίστε ερευνήστε με, δεν έχω τίποτε…”
Το μονόφυλλον δεν ευρέθη, η “τεσσάρα” όμως… έπεσε.
Έχουμε και μία “οχτάρα” συμμαθήτρια Κ. Α. η οποία “επεδείξατο συμπεριφοράν ανοίκειον και υβριστικήν προς διδάσκοντα…απευθύνασα εις τούτον μεταξύ άλλων και τους εξής λόγους:” Εάν δεν μπορείς να επιβληθής να πας να γίνεις καλόγερος!…”
Τιμωρούνται αρκετοί μαθητές άλλος γιατί “εβλασφήμησεν εις βάρος καθηγητού κατά την ώραν του μαθήματος”, άλλος γιατί επέδειξε” απρεπήν συμπεριφοράν προς καθηγήτριαν” και άλλοι “εμπαίξαντες τον επιστάτην”.
Έχουμε τονίσει και άλλες φορές στην υπερβολή στα μέτρα τα οποία αφορούσαν την συμπεριφορά των μαθητών. Φυσικά το πρόβλημα ξεκινούσε από πάνω. Τι να κάνει το σχολείο όταν έρχονται εγκύκλιοι” περί τρόπου κουράς της κόμης…των μαθητών”.
Αλλά είχαμε και υπερβολές. Έτσι τιμωρήθηκε η μαθήτρια της ΣΤ τάξης Θ.Χ. Με δύο μέρες αποβολή ” διότι εθεάθη εις κέντρον μετά των γονέων της”.
Η δε μαθήτρια Κ.Μ. της ίδιας τάξης τιμωρήθηκε με πέντε μέρες αποβολή ” διότι έλαβε μέρος εις χορόν”.
Σχόλιο αρθρογράφου
Εξηγήσαμε στην αρχή του άρθρου πού οφείλεται το είδος, η ποιότητα και η συχνότητα των ποινών. Όταν, λοιπόν, ένα σπίτι μια κοινότητα προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του, να σηκωθεί όρθιο, να βρει ένα μεροκάματο, να ξεφύγει λίγο από τη δυστυχία, την ανάγκη και τον φόβο, η φροντίδα των παιδιών μπαίνει σε δεύτερη και τρίτη μοίρα. Οι άνθρωποι σκληραίνουν, τα πρόσωπα αγριεύουν, λείπει η αγκαλιά και το χάδι. Πέτρινα χρόνια! Αυτά ακριβώς έζησε αυτός ο τόπος εκείνα τα χρόνια.
“Δάσκαλε, το κρέας δικό σου, τα κόκκαλα δικά μου”. Αυτά τα λόγια άκουσε ο Καζαντζάκης, όταν ο πατέρας του τον παρέδωσε στα χέρια του Δασκάλου με το βλοσυρό ύφος και τη βέργα στο χέρι. Το αξίωμα της Παιδαγωγικής, το ξύλο, η αυστηρότητα, η στρατιωτική πειθαρχία με όποιο κόστος για το παιδί! Τα παιδιά παρακολουθούνται (και όχι μόνο αυτά) ως ύποπτα διάπραξης “κατά συρροήν”…σοβαροτάτων παραπτωμάτων.
Θα επανέλθουμε , όμως, σε άλλο άρθρο για να περιγράψουμε τι γίνεται σήμερα στα σχολεία, κυρίως της Μέσης Εκπαίδευσης. Νομίζουμε πως το αντι-παιδαγωγικό εκκρεμές με τη φόρα που είχε από παλιά πήγε στο ίδιο ύψος… αλλά από την άλλη μεριά.