Τάσος Μακρής
Αμ’ ποιος σι καβαλίτσιψι τσι βέργα δε σι δώτσι!
Πρόκειται για χιουμοριστική έκφραση, η οποία, ενώ με την ανάλυση της δείχνει να έχει υποτιμητικό περιεχόμενο, στην πραγματικότητα εκλαμβανόταν σαν μια χαριτωμένη αστειότητα σαν ένας εγκάρδιος χαιρετισμός. Η διατύπωση “σι καβαλίτσιψι” δείχνει πως κάποιος άλλος σε ανέβασε σε υποζύγιο, γιατί δεν ήσουν άξιος να ανέβεις μόνος σου. Έπρεπε όμως να σου δώσει και μια βέργα, για να μπορείς να διευθύνεις, γιατί έτσι δεν φαίνεται να πορεύεσαι σωστά. Αυτά όμως συνθέτουν μια προσβολή στην οποία ο φίλος παράβλεψε και ακόμα καλύτερα την αξιολόγησε σαν φιλική οικειότητα.
Λεπτό χιούμορ! Λεπτές ανθρώπινες σχέσεις! Ζητούμενο κοινωνικό κλίμα!
Ανικρικάτα τσ’τόμαστι
Η λέξη «ανικρικάτα» είναι τροπικό επίρρημα και χρησιμοποιείται, για να δείχνει τη στάση του νεκρού (προς την ανατολή). Σαν τον νεκρό δηλαδή. Το αρκτικό «α» είναι το γνωστό λεσβιακό ευφωνικό, για να απαλλαγεί ο σκληρός ήχος των αρχικών συμφώνων μερικών λέξεων Το «τσ’ τόμαστι» είναι τύπος του κείτομαι, με τσιτακισμό και στη φράση χρησιμοποιείται, για να απεικονιστεί η στάση του νεκρού και έτσι να ζωηρέψει η παρομοίωση. Η φράση χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις πολύ δύσκολες, οι οποίες φαντάζουν εντελώς αδιέξοδες.
Άν’ξι του βουβαμένου σ’!
Εύκολα γίνονται αντιληπτό πως το ουσιαστικό το οποίο παραλείπεται και προσδιορίζεται από τη μετοχή είναι το στόμα, διότι αυτό ανοίγει και βγάζει λόγο, που είναι και το ζητούμενο. Αυτό είναι πάλι που κλείνει και βουβαίνεται. Η ελλειματική πρόταση δεν χρειάζεται και πολύ φαντασία, για να περιγράψει τη ζωή προβληματικού διαλόγου. Το ένα στόμα λέει και το άλλο κρατιέται πεισματικά κλειστό. Το επίθετο “βωβός- βουβός” σημαίνει αμήλητος από πρόθεση ή από αναπηρία. Στη φράση μας βέβαια, για να δεχθεί εντολή να ανοίξει, θα είναι από πρόθεση, την οποία προσπαθεί να κάμψει η προστακτική «άν’ξι».
Από’ τα σύκα ίσιαμε τα σταφύλια
Η φράση σηματοδοτεί κάποιο περιορισμένο χρονικό διάστημα. Η ωρίμανση των σύκων και των σταφυλιών απέχει χρονικά ελάχιστα. Προσφέρεται, λοιπόν, για νοηματική μεταφορά στο χρόνο. Ο τύπος “ίσιαμι” χρησιμοποιείται για σύγκριση ενιαίων χρόνου, μήκους, βάρους, όγκου, κλπ και γίνεται με σύνθεση των ίσων + με = ίσιαμι= όσος.
Απ’ έτσει π’ δεν ουγ’ντίγ’ς
Από εκεί που δεν το περιμένεις που δεν το υπολογίζεις (έρχεται). Νοηματικά πρόκειται για μία κοινοτοπία της ελληνικής νοοτροπίας. Τη διαφορετικότητα, για να χαρακτηρίζεται η φράση ιδιωματική τη δίνει το ρήμα ¨ουγ’ντίζου”, το οποίο υποθέτουμε παράγεται από την “ούγια” (αρχ.ωά), η οποία ως γνωστόν είναι η ταινία στην άκρη του υφάσματος, που γράφει πληροφορίες υπολογίσιμες για τον αγοραστή. Ο ασχολούμενος λοιπόν με την εξέταση της ούγιας, ουγ’ντίζει, υπολογίζει, μετρά. Αν δεν βρεθεί πειστικότερη προσέγγιση -ερμηνεία, τότε είμαστε μάρτυρες του τρόπου παραγωγής μιας ιδιωματικής λέξης από τους προγόνους μας.