“Βασιλακάκης Χρήστος, ο Πολιτικός, ο Λογοτέχνης, ο Οικονομολόγος” από τον Χαράλαμπο Μοσχόβη

Εισαγωγικό σημείωμα του Πέτρου Καναρίδη

Στην πλούσια συγγραφική δραστηριότητα και παραγωγή της Λέσβου έρχεται και προστίθεται το βιβλίο του Συμπατριώτη και φίλου με καταγωγή από τον Μεσότοπο Λέσβου, Χαραλάμπου Μοσχόβη, ο οποίος με ιδιαίτερη επιμέλεια και συνείδηση ιστορικού συνέγραψε την βιογραφία του συντοπίτη του Βασιλακάκη Χρήστου, πολιτικού ανδρός που έδρασε ως Νομάρχης Κυκλάδων, Χανίων και Βουλευτής Λέσβου με το κόμμα των «Φιλελευθέρων» του Ελ. Βενιζέλου στις αρχἐς του προηγούμενου αιώνα . Η πολυδιάστατη, αξιόλογη και δυναμική δραστηριότητά του Χρήστου Βασιλακάκη οικονομολόγου, λογοτέχνη και πολιτικού επικεντρωμένη στα μείζονα προβλήματα και ζητήματα της πολυκύμαντης εποχής που έζησε και έδρασε τον κατέστησε άξιο πολιτικό με αίσθημα ευθύνης, εθνικό φρόνημα, κοινωνική ευαισθησία και συνείδηση . Ως φιλοπρόοδος μάλιστα ελάμβανε πρωτοποριακές πρωτοβουλίες και με την διορατικότητα που τον διέκρινε ασκούσε το έργο του με βλέμμα στραμμένο και στο μέλλον. Στο πολύμορφο και πολυσήμαντο συγγραφικό έργο του με επίκεντρο τον άνθρωπο ξεδιπλώνονται οι ανησυχίες του, οι προβληματισμοί, οι φιλοσοφικοί στοχασμοί, οι λογοτεχνικές αρετές. Ο λόγος του διαφωτιστικός και παιδευτικός αφυπνίζει συνειδήσεις, διαπλάθει ήθος. Είναι δε τολμηρός συχνά και αιχμηρός για τα κακώς κείμενα και οραματικὀς σε πολιτικά-κοινωνικά θέματα. Έτσι προβάλλεται στο αναγνωστικό κοινό το πρότυπο του πολιτικού ανδρός με ολοκληρωμένη προσωπικότητα, πεπαιδευμένου και φιλοσοφημένου, ο οποίος λέγει και πράττει στα όρια της επιβεβλημένης ηθικής και της πνευματικότητας που απαιτεί η πολιτική δράση. Όλα αυτά τα χαρίσματα βεβαίως επιβεβαιώνονται με τα απαιτούμενα τεκμήρια που προσκομίζει με φροντίδα και πληρότητα ο βιογράφος Χαράλαμπος Μοσχόβης. Επομένως η βιογραφία αυτή κρίνουμε ότι είναι επίκαιρη και έχει ιδιαίτερη σημασία και σπουδαιότητα , αφ’ ενός επειδή διαμορφώνει πραγματικά και ουσιώδη κριτήρια με τα οποία οφείλει να επιλέγει τους πολιτικούς του ταγούς ο σύγχρονος πολίτης και αφ’ ετέρου επειδή προβάλλει ως αναγκαιότητα την αδιαπραγμάτευτη αξία της Πολιτικής Αρετής και την εδραίωση Πολιτικού Πολιτισμού που πρέπει να επικρατεί στον πολιτικό βίο.

Ακολουθεί η εμπεριστατωμένη και συγκροτημένη παρουσίαση του βιβλίου, η οποία έγινε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Ν. Ιωνίας τον περασμένο Δεκέμβριο από την συμπατριώτισσά μας, Δικηγόρο Μαρία Χατζόγλου. Προτείνουμε ανεπιφύλακτα να την διαβάσετε, για να έχετε μια πληρέστερη και ολοκληρωμένη εικόνα του περιεχομένου. Τέλος ευχόμαστε και ευελπιστούμε ότι με την παρουσίαση αυτή συμβάλλουμε στην ευρύτερη ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού και πρωτίστως των Συγχωριανών μας, Συμπατριωτών μας και Φίλων του ιστοτόπου μας. Το βιβλίο μπορείτε να το προμηθευθείτε απευθυνόμενοι στον συγγραφέα κιν. 6944 644 094. // www. pharmazine.gr/index.php?route=product/ product&product _ id= 864

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΟΓΛΟΥ

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε απόψε, ήταν μια εξαιρετικά ευχάριστη έκπληξη για μένα. To κατάλαβα εξ αρχής, ξεφυλλίζοντας το προσεκτικά. Πιστεύω, το ίδιο θα νιώσετε και εσείς, kυρίως δε, μελετώντας αυτό το έργο. Θα θαυμάσετε, όπως κι εγώ, την επίμονη φύση του συγγραφέα, την αναλυτική ικανότητά του να εμβαθύνει πίσω από σχέσεις αιτίας κι αιτιατού, την ακούραστη ζέση του να συλλέγει στοιχεία από πρωτογενείς πηγές (που είναι και το δυσκολότερο), αλλά και από δευτερογενείς πηγές, όπως βιβλία του ιδίου του βιογραφούμενου, αλλά και δημοσιεύματα, αναφορές, σχετικές μελέτες κι άρθρα. Επίσης, παραθέτει σπάνιο φωτογραφικό υλικό και φωτοτυπίες δημοσιευμάτων της εποχής, που αναφέρονται σ΄ αυτόν και στην πλούσια δράση του.

Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, ότι ο βιογράφος Χαράλαμπος Μοσχόβης προσεγγίζει το θέμα του, με επαγγελματισμό πτυχιούχου ιστορικού. Δηλαδή, προσεγγίζει το θέμα του, χωρίς δικούς του υποκειμενικούς σχολιασμούς, προσωπικές εκτιμήσεις, πολιτικά ή αισθητικά κριτήρια. Μόνος του σκοπός είναι να πληροφορηθεί την αλήθεια – πρώτιστα για τον εαυτό του. Κατόπιν, την καταγράφει με ευσυνειδησία, φέρνοντας στο προσκήνιο τα πιο σημαντικά στιγμιότυπα του βίου του Χ.Β και του έργου του, φωτίζοντας την πολυσχιδή προσωπικότητά του. Τέλος, με σεμνό τρόπο, καταλείπει στην κρίση μας, τη βιογραφία και το ιστορικό υλικό, για οποιονδήποτε δικό μας σχολιασμό κι εκτίμηση.

Το βιβλίο απ’ τον τίτλο του εξωφύλλου και τη φωτογραφία Χρ. Βασιλακάκη, δηλώνει ξεκάθαρα: 1ον, πως πρόκειται για τη βιογραφία του, και 2ον ότι θα ασχοληθεί με την ιδιότητά του ως πολιτικού-λογοτέχνη και οικονομολόγου και μάλιστα -κατά προτεραιότητα και σπουδαιότητα με αυτήν ακριβώς τη σειρά. Προς διευκόλυνση του αναγνώστη το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε ενότητες.

Στην 1η ενότητα, ο Χαρ. Μοσχόβης μας παρουσιάζει το θέμα του. Το πρόσωπο με το οποίο θα ασχοληθεί. Σε λίγες γραμμές, ο βιογράφος ανοίγει την καρδιά του και με λιτό τρόπο φανερώνει πως η αγάπη για τον τόπο του και τη Λέσβο, στάθηκε το εφαλτήριο να εντοπίσει και να προσεγγίσει την προσωπικότητα του Χρήστου Βασιλακάκη. Νιώθοντας περήφανος για τον τόπο του, για την γενέτειρα γη μας, που τόσους σπουδαίους ανθρώπους έχει βγάλει, επιθυμεί να μεταλαμπαδεύσει αυτή την περηφάνεια και σε μας, με το να μάθουμε γι’ άλλον έναν ακόμη σπουδαίο άνδρα, που οι πιο πολλοί αγνοούσαμε τον Χ.Β. Αρωγός στο έργου του, είναι η όμορφη σύζυγός του, Ειρήνη Γουγή, (που κι αυτή κατάγεται από τον Μεσότοπο Λέσβου) και που με την άπταιστη γνώση της αγγλικής έκανε τις μεταφράσεις των ξενόγλωσσων δημοσιευμάτων και των αναφορών του βιογραφούμενου Χ.Β.

Στη 2η ενότητα, μας παραθέτει τα πιο σημαντικά βιογραφικά στοιχεία, εκείνα που χαρακτηρίζουν την προσωπικότητα του Χρ. Βασιλακάκη, παραθέτοντας σπάνιο φωτογραφικό υλικό που διασώθηκε στο πέρασμα του αιώνα, απ΄τους στενούς συγγενείς και συνεργάτες του.

Οι υποσημειώσεις που παραθέτει, στο κάτω μέρος κάθε σελίδας, είναι αρκούντως επεξηγηματικές της θεματολογίας που πραγματεύεται, καθώς και επαρκείς ως προς τις αμφισβητήσεις διαφόρων επίσημων πληροφοριών.

Ο Χρ. Βασιλακάκης γεννήθηκε με την κήρυξη του Γαλλοπρωσικού πολέμου το έτος 1870, σε μια μεγαλοαστική οικογένεια, μεγάλωσε στη Σμύρνη, όπου ήταν οι εμπορικές και κατασκευαστικές επιχειρήσεις της οικογένειάς του. Πολύγλωσσος κι ευρυμαθής, σπούδασε οικονομικά και τραπεζικά. Μέσα στο μεγαλοαστικό περιβάλλον της Μητροπολιτικής Σμύρνης ζυμώθηκε – κατά πως φαίνεται – μέσα στις έντονες πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συγκρούσεις του γεωγραφικού στίγματος της εποχής του. Στην ενότητα αυτή φωτίζεται ο χαρακτήρας του Βασιλακάκη ως δυναμικός και φιλόδοξος, απόλυτα σίγουρος για τον εαυτό του. Παράλληλα όμως είναι και ρομαντικός. Ταξιδεύει ως τη Μόσχα για να ζητήσει σε γάμο μία όμορφη Ρωσίδα αριστοκράτισσα, που ερωτεύτηκε δι’ αλληλογραφίας. Τα καταφέρνει και την παντρεύεται κι είναι μαζί ως το τέλος της ζωής του.

Στην 3η ενότητα, αναλύεται η επάρκειά του ως οικονομολόγος. Η επάρκεια των ξένων γλωσσών, με την αστική παιδεία που έλαβε, οι σπουδές του και φυσικά οι σημαντικές γνωριμίες του πατέρα του, έχτισαν εξ αρχής ένα στιβαρό προφίλ, ώστε από νεαρή ηλικία κατάφερε να αντιπροσωπεύσει μεγάλα ονόματα ασφαλιστικών κι εμπορικών εταιρειών της Ευρώπης. Κομβικό σημείο της σταδιοδρομίας του υπήρξε το έτος 1904, με την πρόσληψή του ως διευθυντής της Τράπεζας Αθηνών στην Σμύρνη, της οποίας αύξησε σημαντικά το κεφάλαιό της. Ο βιογράφος παραθέτει αρκετές πηγές που ρίχνουν φως στην γνωριμία του με τον Ι. Πεσματζόγλου και άλλους παράγοντες της οικονομίας και της πολιτικής που τον εδραιώσανε στην υψηλή κοινωνία της Σμύρνης, της Τραπεζούντας και των Αθηνών. Με το εμπορικό του δαιμόνιο επέκτεινε την οικονομική δραστηριότητά του, στον εκδοτικό χώρο (που επίσης κατείχε), εκδίδοντας σχετική εβδομαδιαία εφημερίδα στην Αθήνα. Ο Χαράλ. Μοσχόβης προς επίρρωσιν της δράσης του βιογραφούμενου, ανακάλυψε και παραθέτει αποσπάσματα πρωτογενών πηγών, όπως δημοσιεύματα εφημερίδων, εμπορικής αλληλογραφίας με μεγάλες ασφαλιστικές εταιρειών κ.α. έντυπα.

Στην 4η ενότητα (ο Χ. Μοσχόβης) αναφέρεται στην τεράστια συγγραφική δραστηριότητά του Χρ. Βασιλακάκη η οποία αρχίζει από νεαρή ηλικία, με το να γράφει ως ανταποκριτής σε αρκετές σημαντικές εφημερίδες, αλλά και αργότερα δημοσιεύοντας δικές του μελέτες που βοήθησαν και στην διάδοση του αρχαιοελληνικού πνεύματος. Γίνεται μεταφραστής γνωστών θεατρικών έργων και φυσικά δημοσιεύοντας δικά του διηγήματα, μυθιστορήματα και ποιήματα.

Άξια προσοχής είναι τα αυτοβιογραφικά του βιβλία, καθώς και η πλούσια αλληλογραφία που διατηρούσε με σύγχρονους του πολιτικούς και διανοούμενους, η οποία ρίχνει άπλετο φως στην ευγενική, αλλά συνάμα και σθεναρή προσωπικότητα του βιογραφούμενου. Ο Χ.Β. πήρε σαφή θέση πάνω στη διαμάχη του γλωσσικού ζητήματος, ανεξαρτητοποιημένος από «επιρροές και κουμπαριές»! Ο βιογράφος καταγράφει τη θέση του (δεν θα σας την αποκαλύψω). Στην ενότητα αυτή αναφέρεται με ενδελέχεια στα οικονομικά και πολιτικά άρθρα και στα δημοσιεύματά του Βασιλακάκη, στις έντυπες διαλέξεις του στην Αγγλική κι Ελληνική γλώσσα και τη σημασία τους στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι της εποχής. Γίνεται αναφορά και στην τύχη των γραπτών έργων του, παραθέτοντας συνάμα αρκετά αποσπάσματα, φωτοαντίγραφα, σχόλια, επεξηγήσεις και συμπληρωματικά στοιχεία που φωτίζουν την ιστορική εποχή του κι ενδυναμώνουν την εικόνα του βιογραφούμενου.

Φυσικά μεγάλο μέρος της ενότητας, αφιερώνεται στις δύο σπουδαίες ιστορικές-πολιτικές μελέτες του Χρ. Βασιλακάκη: 1η ) στο έργο «Παγγερμανισμός» (1916), όπου αναλύει τις απόψεις του, βάσει των ιστορικών και πολιτικών ντοκουμέντων που είχε, με προσοχή, μελετήσει, για το πώς δουλεύει ο ιμπεριαλισμός και πώς μεταλλάσσει τον σύγχρονο κόσμο και τις συνειδήσεις. Η μελέτη αυτή είναι σημαντική κι αναδεικνύει πόσο διορατικός και χαρισματικός πολιτικός ήταν ο Χρ. Βασιλακάκης. 2η ) Το γνωστό και πολυδιαβασμένο έργο του «Αλύτρωτος Ελληνισμός», αποτέλεσε ένα προπαγανδιστικό βιβλίο υπέρ της δράσης και πολιτικής του Ελ. Βενιζέλου.

Ο Βιογράφος αναφέρει σε ποια ακριβώς χρονική περίοδο έγραψε ο Χ.Β. τα βιβλία του, για να κατανοήσουμε μέσα από τα ταξίδια του σ’ Ευρώπη και Αμερική, απ’ τις πολιτικές εξελίξεις και τον αναβρασμό της εποχής εκείνης, και πώς επηρεάστηκε η πολιτική σκέψη, βούληση και έκφραση του συγγραφέα Βασιλακάκη.

Στην 5η ενότητα αναφέρεται στην πλούσια πολιτική του δράση, όπου ο βιογράφος αφιερώνει και τα 2/3 του βιβλίου του.

Το ενδιαφέρον του Χ.Β. για την πολιτική, ξεκινά από την μετεγκατάστασή του στην Αθήνα το έτος 1912, ερχόμενος σε επαφή με στιβαρές προσωπικότητες της πολιτικής σκηνής και την συνεργασία του με τον Ελ. Βενιζέλο. Στο βιβλίο περιγράφονται πώς ξεκίνησαν οι γνωριμίες και πώς συνεργάστηκαν για το καλό του ελληνισμού, όντας ο ίδιος αγνός πατριώτης κι ένθερμος ελληνιστής. Περιγράφει τις πολιτικές αναμετρήσεις, την πλούσια δράση του με τους Φιλελεύθερους, πώς κέρδισε την εμπιστοσύνη του Ελ. Βενιζέλου και στάλθηκε δύο φορές ως απεσταλμένος του στην Αμερική, αλλά και στην Λέσβο, όπου εκλέχθηκε βουλευτής δύο φορές (1915 και 1920 πρώτος σε ψήφους- εκείνη τη χρονιά κατέβηκε με την παράταξη του Βενιζέλου και 1η φορά ο Γ. Παπανδρέου ως ανεξάρτητος υποψήφιος). Να σημειώσουμε, ότι διορίστηκε από τον Βενιζέλο και Νομάρχης Κυκλάδων και Χανίων, Διοικητής Κυκλάδων και Κρήτης, εκπρόσωπος της Κεντρικής Επιτροπής των Αλύτρωτων Ελλήνων εντείνοντας τη θερμή επαναστατική του δράση κατά του Ελληνικού θρόνου, αλλά και διατυπώνοντας με ευγλωττία και ακρίβεια το Ελληνικό Ζήτημα με εκατοντάδες ομιλίες σε Ευρώπη και Αμερική.

Στο σημείο αυτό να τονίσω και την ξεκάθαρη στάση του στη Βουλή, το 1920 όπου υπέβαλε υπόμνημα για ισοπολιτεία των γυναικών με απόψεις προχωρημένες για την εποχή εκείνη. Πιστεύω πως πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση των ιδεών αυτών, υπήρξαν οι σχέσεις αγάπης και σεβασμού που είχε με τις γυναίκες της οικογενείας του και – βέβαια- με την ατίθαση Ρωσίδα σύζυγός του. Όταν δήλωσε στη Βουλή των Ελλήνων «εκ πεποιθήσεως φεμινιστής», προκάλεσε «εύθυμη αναμπουμπούλα» στους λοιπούς βουλευτές. Σκεφτείτε – μόνο- πως και ο ίδιος ο Βενιζέλος, έδωσε μια αόριστη «συγκρατημένη» απάντηση στο ζήτημα ψήφου των γυναικών, ενώ, ούτε, καν, σχολίασε το δικαίωμα να καταλαμβάνουν και γυναίκες δημόσιες θέσεις.

Η Εκλογική ήττα του το 1923, ήταν καθαρά αποτέλεσμα εσωκομματικών επιλογών και «πονηρών εσωτερικών συνεννοήσεων». Ήταν, βέβαια, και η αρχή της φθίνουσας πολιτικής καριέρας του. Ο Βενιζέλος και η παράταξη του υπήρξαν αμετροεπείς απέναντί του, στηρίζοντας πια φανερά, αντί αυτού, τον Γ. Παπανδρέου. Η αχαριστία και η αδιάφορη στάση του Βενιζέλου προς τον Βασιλακάκη, ήταν πλήγμα βαρύ, που δεν ξεπέρασε ποτέ, και πικρία που έφερε ως το τέλος της ύπαρξής του, κάνοντας τον από αντίδραση να περάσει το 1933 στον αντιβενιζελικό χώρο. Στο βιβλίο αναλύεται το παρασκήνιο και οι ενδεχόμενοι λόγοι που οδήγησαν στο τεταμένο κλίμα.

Αξίζει πραγματικά να διαβάσει με προσοχή ο αναγνώστης τη μοναδική αυτή βιογραφία του Χ.Β., ο οποίος συγχρωτίστηκε με την πολιτιστική αφρόκρεμα της εποχής του και μεγαλούργησε κυρίως στα οικονομικοτραπεζικά, στην πολιτική, γνωστός για τις πολιτικές του θέσεις και την πολιτική του δράση σε Ελλάδα κι εξωτερικό, αλλά και στην συγγραφική κλίση, η οποία υπήρξε πλούσια δεν υπολείπεται των άλλων δύο ικανοτήτων του.

Κατά τη γνώμη μου ο Χαρ. Μοσχόβης, κατάφερε πραγματικά έναν άθλο ως ιστορικός ερευνητής: όχι μόνο ανακάλυψε σπάνιες ιστορικές πηγές που αφορούν μία ισχυρή προσωπικότητα του μεσοπολέμου, αλλά και επέλεξε τις πιο χαρακτηριστικές απ’ αυτές στιγμές του, προσέχοντας να μην κουράσει και αποκαρδιώσει τον αναγνώστη με πολυσέλιδες αντιγραφές πηγών και χιλιάδες λεπτομερείς κι αντιφατικές αναφορές. Ταυτόχρονα, καταφέρνει να αποδώσει εξαιρετικά την βιογραφία ενός πρώην ισχυρού άντρα από την γέννησή του κατά το έτος 1870 έως και το θάνατό του κατά το έτος 1954.

 

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Χαράλαμπος Μοσχόβης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962 και μεγάλωσε στη Νέα Ιωνία. Σπούδασε στη Φαρμακευτική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Από το 1991 διατηρεί δικό του φαρμακείο στη Νέα Ιωνία. Εδώ και πολλά χρόνια ασχολείται ερευνητικά με τη μουσική και τη λαογραφία της Λέσβου, τόπου καταγωγής του. Αρθρογραφεί σε περιοδικά και εφημερίδες επιστημονικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Έχει γράψει τρία βιβλία. Το τρίτο και πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι: «Χρήστος Βασιλακάκης – ο πολιτικός, ο λογοτέχνης, ο οικονομολόγος». Είναι έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών.