Ακολουθούμε τον Βασίλη Ψαριανό στην ενδιαφέρουσα περιδιάβασή του στο εξαιρετικό θέμα του, όταν έκαιγαν τα βιβλία. Στο τελευταίο του άρθρο της σειράς μάς αιφνιδίασε με την διαμετρικά αντίθεση αλλαγή του τίτλου, “τα βιβλία που δεν κάηκαν”. Ιγνάτης Ψάνης
Ολοκληρώνοντας την σειρά των άρθρων μου για «τα βιβλία που κάηκαν», τα αφιερώνω, μαζί με το σημερινό άρθρο μου, σε εκείνους τους μαθητές των σχολείων μας που τιμούν τα σχολικά βιβλία, τα οποία πληρώνουν οι Έλληνες φορολογούμενοι πολίτες, για να μπορεί η Πολιτεία να τα παρέχει, δωρεάν, σε όλους, ανεξαιρέτως, τους μαθητές των δημόσιων σχολείων∙ και ειδικότερα, τα αφιερώνω- με την ελπίδα να τα διαβάσουν- σε εκείνους τους μαθητές, οι οποίοι ακολουθώντας την επικρατούσα μόδα σκίζουν τα σχολικά βιβλία τους, στο τέλος της σχολικής χρονιάς, ή τα πετάν στην Χωματερή.
Ίσως, έτσι, αντιληφθούν γιατί, στις «αλήστου μνήμης» εποχές, που «έκαιγαν τα βιβλία», οπισθοδρόμησε ο ανθρώπινος πολιτισμός, χάθηκε η ανθρωπιά και αποθηριώθηκαν οι άνθρωποι. Και ίσως κατανοήσουν ότι ακόμα, και ένα κακογραμμένο, σχολικό βιβλίο ή ένα βιβλίο που κρύβει την αλήθεια ή λέει την μισή αλήθεια ή, ακόμα, και στην περίπτωση, που ηθελημένα ή αθέλητα, δεν υπηρετεί τον «ιερό» σκοπό της Εθνικής Παιδείας, ώστε να συμβάλλει στην διάπλαση «ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών», είναι χρήσιμο και αναγκαίο, για να το μελετήσουν, με ακόμα περισσότερη προσοχή και επιμέλεια, οι μαθητές, προκειμένου να θεμελιώσουν τις ενστάσεις τους, να καταδείξουν την απουσία ή την κακοποίηση της αλήθειας και να αναδείξουν «την πραγματική και πληρέστερη αλήθεια», που αυτοί ανακάλυψαν μέσα από την ευρύτερη και βαθύτερη μελέτη περισσότερων και αξιόπιστων βιβλίων!
Ακόμα κι αν το σχολικό βιβλίο τούς παρέχει ένα ελάχιστο μέρος της γνώσης, μπορεί αυτό να διεγείρει στους μελετητές του την « όρεξη του ειδέναι», που λέει ό Αριστοτέλης, και, έτσι, να ξεκινήσουν για το θαυμάσιο κι ατέλειωτο ταξίδι της « δια βίου μάθησης», στον απέραντο κόσμο της γνώσης!
Παρά τον διωγμό που υπέστησαν τα βιβλία που εξέφραζαν την ανυπόταχτη και ελεύθερη σκέψη των συγγραφέων τους, στα σκοτεινά χρόνια των αυταρχικών καθεστώτων, καθώς και από τους διάφορους αντιδραστικούς κύκλους των φανατικών πολέμιων της ελεύθερης έκφρασης, τα βιβλία συνέχισαν να εκδίδονται και να διαβάζονται και, μάλιστα, εκείνα που απαγορεύτηκαν ή ρίχτηκαν στην πυρά από τους δικτάτορες, γνώρισαν, με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, την μεγαλύτερη δημοφιλία και εκδοτική επιτυχία.
Τα βιβλία με την έντυπη μορφή τους- τα οποία πολλοί από την γενιά των «δυσχείμερων» δεκαετιών του 40 και του 50 αποκτήσαμε στερούμενοι, κάποιες φορές, ακόμα και το φαγητό μας, προκειμένου να τα αγοράσουμε και κάποια… «επικηρυγμένα» από τους δικτάτορες και τους διάφορους φανατικούς «σταυροφόρους», που καταφέραμε, με κίνδυνο, να διασώσαμε-αποτελούν για κάποιους τον μοναδικό πλούτο που απόκτησαν και τον καμαρώνουν στην βιβλιοθήκη τους.
Τα βιβλία, μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, δεν διατρέχουν, πλέον, κανένα κίνδυνο «ολοκαυτώματος» ή απαγόρευσης (εφόσον δεν παραβιάζουν τις αρχές του δημοκρατικού Συντάγματος)∙ ο μόνος «κίνδυνος» που αντιμετωπίζει το « χάρτινο», έντυπο βιβλίο είναι να εκτοπιστεί από το «ηλεκτρονικό» βιβλίο και το Διαδίκτυο και να καταντήσει, σε λίγα χρόνια, «μουσειακό έκθεμα»!
Και, τότε, οι παραδοσιακές βιβλιοθήκες των σπιτιών μας, με τα βιβλία, που μας συντρόφεψαν στα ταξίδια μας στον κόσμο, που μας γνώρισαν με τους ανθρώπους όλης της γης και μας έδωσαν την χάρη να οραματιστούμε έναν καλύτερο κόσμο, μπορεί να θεωρηθούν από την γενιά των επιγενομένων ως ανεπιθύμητοι «καταληψίες» του οικιακού χώρου και να έχουν την τύχη των «αδρανών και άχρηστων υλικών»!
Η οποιαδήποτε, όμως, ψηφιοποίηση του βιβλίου δεν μπορεί ναχαρίσει την ζεστασιά στην σχέση του έντυπου βιβλίου με τον αναγνώστη του και το μάγεμα που προκαλούσε στην ψυχή του.
Στις χάρτινες σελίδες των βιβλίων έχει αποτυπωθεί η ανθρώπινη ζωή με τον πιο ολοκληρωμένο και ανεξίτηλο τρόπο, τόσο η ατομική, όσο και η συλλογική.Τα βιβλία της κάθε περιόδου δεν αποτυπώνουν μόνον τα μεγάλα, εξωτερικά γεγονότα που καθόρισαν την ιστορική πορεία της ανθρώπινης ζωής, την κοινωνική και πολιτική εξέλιξή του, αλλά και τα μικρά εσωτερικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο ψυχικό κόσμο του ανθρώπου, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, τις αγωνίες και τα όνειρά του, τον προσωπικό και ασταμάτητο αγώνα του ανθρώπου να κερδίσει τόσο την εξωτερική, όσο και την εσωτερική του ελευθερία.
Κάθε βιβλίο που υπάρχει, στην προσωπική βιβλιοθήκη των ανθρώπων της γενιάς μου, των «παιδιών της Κατοχής», αποτελεί και ένα ιστορικό ντοκουμέντο, κουβαλάει την μνήμη από γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία και καθόρισαν την κατεύθυνση της ζωής τους. Καθένα από τα βιβλία που αποκτήσαμε και αυτά που διαβάσαμε ήταν κι ένα βήμα για να ανοίξουμε , μέσα στον κακοτράχαλο κόσμο που γεννηθήκαμε, ένα μονοπάτι που θα μας οδηγούσε στο ξέφωτο, όπου ο καθένας μας ανακάλυψε το νόημα ζωής του: να πολεμάς για το καλύτερο, να μαθαίνεις και να δημιουργείς.
Πολλά βιβλία, σχολικά και εξωσχολικά, που διάβαζα, στην παιδική μου ηλικία, ήταν αυτά που ανακάλυπτα στα σπίτια της γειτονιάς του χωριού μου και τα οποία δανειζόμουν (δεν υπήρχαν, τότε, ούτε «δωρεάν σχολικά βιβλία», ούτε Δημόσιες Δανειστικές Βιβλιοθήκες).
Έχω αναφερθεί, πολλές φορές, στα διηγήματά μου, σε εκείνα τα πρώτα διαβάσματά μου, που αποτέλεσαν το «προζύμι» για τα κατοπινά…«ψωμιά» που έκανα στην ζωή μου: για τις πρώτες «εφημερίδες» που διάβασα, από αυτές όπου ο ψαράς έβαζε τα ψάρια που αγόραζαν οι γονείς μου.
Για τα βιβλία, στα οποία τα περισσότερα φύλλα τους έλειπαν, διότι χρησιμοποιήθηκαν, από τους καπνιστές ως…τσιγαρόχαρτα, στα χρόνια της Κατοχής. Ένα παλιό βιβλίο για τον «Λήσταρχο Ντελή, τον Εφέ του Αϊδινίου», που ανακάλυψα στο σπίτι ενός γέρου γείτονα και την έξαψη που προκάλεσε στην φαντασία μου. Για την «Αμαρτωλών Σωτηρία», που ξεγελάστηκα από τον όγκο του βιβλίου και δανείστηκα. Για το περιοδικό «ΜΑΣΚΑ», που διάβαζα, κρυφά, από τον αδερφό μου, που κι αυτός το δανειζόταν, κρυφά, από έναν…δαιμόνιο, κατά φαντασίαν «Ντεντέκτιβ» του χωριού μας.
Για τον μεγάλο βαθμό που κέρδισα, στο μάθημα της Ιστορίας, διότι διάβαζα από ένα παμπάλαιο σχολικό βιβλίο, που δανείστηκα, το οποίο είχε, προ πολλού, αποσυρθεί και περιείχε μερικά διαφορετικά στοιχεία, που εντυπωσίαζαν τον καθηγητή μου για την…ευρυμάθειά μου!
Και τα βιβλία που ανακάλυψα, στα φοιτητικά μου χρόνια, που επηρέασαν την πολιτική μου σκέψη και άλλαξαν την οπτική μου για πρόσωπα και πράγματα (για τα πρώτα βιβλία που με έφεραν σε επαφή με την Μαρξιστική θεωρία της κοινωνικής και πολιτικής εξέλιξης του ανθρώπου, έχω αναφερθεί στην νουβέλα μου « Η επανάσταση της Φούλας»).
Και ακολούθησαν, ύστερα, και άλλα διαβάσματα από τα βιβλία των θεωρητικών του «Μεταμαρξισμού», καθώς και των εκπροσώπων της «Νεωτερικής Πολιτικής Σκέψης» που διεύρυναν τον ιδεολογικό μου ορίζοντα και με «ξεκόλλησαν», σύντομα, από την πολιτική αντίληψη της…κολλημένης «λειχήνας» και μου έδωσαν να καταλάβω την απεραντοσύνη της γνώσης, την αέναη εξέλιξη των πραγμάτων, στην φύση και την ανθρώπινη κοινωνία∙ ότι οι ιδέες των ανθρώπων (πολιτικές και άλλες), είναι το επιγέννημα (το «εποικοδόμημα, όπως είπε και ο Μαρξ) των πραγματικών συνθηκών που δημιουργεί – κάθε φορά- αυτή η αέναη εξέλιξη των πραγμάτων και ότι οι ιδέες αλλάζουν, όταν αλλάζουν οι πραγματικές συνθήκες στην ανθρώπινη κοινωνία.
Και αυτό είναι μια από τις αλήθειες που κράτησα από την πρωτινή, νεανική μαθητεία μου, στην φιλοσοφία του «Διαλεκτικού Υλισμού», που ελευθέρωσε την σκέψη μου από τα δόγματα και τις «εξ αποκαλύψεως αλήθειες», από προλήψεις και προκαταλήψεις, απ΄όσα αδρανοποιούν την σκέψη του ανθρώπου και περιορίζουν την απέραντη θέα του θαυμαστού κόσμου, που ζούμε∙ αυτήν την απέραντη θέα που θα συνεχίσουμε να χαιρόμαστε, χάρις στα βιβλία μας, ακόμα κι αν είμαστε ξέμπαρκοι, για πάντα, στο αραξοβόλι των γηρατειών μας.
https://www.emprosnet.gr/apopseis-all/e-ta-vivlia-pou-den-kaikan